ΑΝΝΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΝΝΑ
«Ποιότητα στο πλαίσιο παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, στις διαδικασίες και στο αποτέλεσμα της μάθησης»
«Το π³ θα μπορούσε να είναι “Ποιότητα, Πάντα και Παντού”. Να μην υπάρχει κάτι στο οποίο να μην μπαίνει η διάσταση της ποιότητας»
«Όταν όλα γύρω μας είναι τόσο γκρίζα, οι άνθρωποι που ασχολούνται με την εκπαίδευση οφείλουν μέσα από την παρακμή να δώσουν φως»
Θεωρώ εξαιρετικά σημαντική τη σημερινή συνάντηση. Αποτελεί μια τομή στον τρόπο που χαράσσεται και υλοποιείται η εκπαιδευτική πολιτική στη χώρα μας. Σε μια εποχή με τόσο βαθιά κρίση, έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε σαφές ότι δεν είναι όλα παρακμή, ότι υπάρχει ελπίδα που προσωποποιείται στην Παιδεία μιας χώρας. Οι αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα σε όλες του τις βαθμίδες -και στην μη τυπική εκπαίδευση, στη διά βίου εκπαίδευση- πρέπει να είναι βαθιές, μελετημένες, αποτελεσματικές και βεβαίως να μην αφορούν κάποιους «ιδιοκτήτες» της εκπαίδευσης αλλά την ίδια την κοινωνία.
Το εκπαιδευτικό σύστημα σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή οφείλει να υπηρετεί τη χώρα, τους πολίτες και κυρίως τους νέους ανθρώπους. Χθες καταθέσαμε στο υπουργικό συμβούλιο το σχέδιο για την αλλαγή στην Ανώτατη εκπαίδευση.
Η Ανώτατη Εκπαίδευση, τα Πανεπιστήμια και τα Τεχνολογικά Ιδρύματα, είναι η ατμομηχανή μιας χώρας και χρειάζεται να απεγκλωβιστούν δυνάμεις. Σήμερα μιλούμε για μια διαφορετική προσέγγιση στο σύνολο της εκπαιδευτικής πολιτικής που είναι η ποιότητα στην εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει αλλαγές στη σκέψη μας, στις δομές μας, στον τρόπο εφαρμογής των πολιτικών μας. Εάν συμφωνήσουμε ότι η οικονομία είναι πραγματικά η σπονδυλική στήλη της λειτουργίας μιας χώρας, η Παιδεία είναι το μυαλό και η ψυχή.
Μέχρι τώρα στη χώρα μας δεν επιτύχαμε μεγάλες συναινέσεις στην οικονομία. Θέλω να ελπίζω και καλώ όλα τα κόμματα και κυρίως την αξιωματική αντιπολίτευση να επιδείξουν μια διαφορετική λογική στο χώρο της Παιδείας, γιατί εδώ οι συναινέσεις είναι εξαιρετικά κρίσιμες, αναγκαίες και διασφαλίζουν την υλοποίηση πολιτικών που πραγματικά πρέπει να αλλάξουν τη χώρα.
Σήμερα μιλάμε για την ποιότητα στην εκπαίδευση και στη Διά Βίου Μάθηση. Επί 10ετίες «μετρούμε» την εκπαίδευση με νούμερα. Εκεί είμαστε πολύ καλοί ,όπως και στις διεθνείς ιεραρχήσεις, όταν τα πράγματα έρχονται σε ποσότητα, είμαστε πολύ καλοί. Έχουμε τη μεγαλύτερη αναλογία εκπαιδευτικών ανά μαθητή μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, έχουμε τεράστιο αριθμό Πανεπιστημίων και Τεχνολογικών Ιδρυμάτων σε σχέση με τον πληθυσμό μας, με συνολικά 511 τμήματα στην Ανώτατη Εκπαίδευση, έχουμε απίστευτα μεγάλο αριθμό μεταπτυχιακών σε σχέση με τα επιστημονικά αντικείμενα και τη λειτουργία της χώρας, έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό μαθημάτων στο λύκειο. Επίσης, έχουμε τις περισσότερες ώρες μαθημάτων στο λύκειο και στο τεχνολογικό λύκειο, έχουμε το μεγαλύτερο αριθμό ειδικοτήτων στην εκπαίδευση, έχουμε μεγάλους αριθμούς παντού.
Αυτή είναι η λογική της μεγέθυνσης που ακολούθησε επί χρόνια η χώρα και βεβαίως το πολιτικό σύστημα, που έκανε αυτές τις επιλογές. Αυτή η μεγέθυνση και αυτή η ποσότητα δεν συμβαδίζει βέβαια με τα αποτελέσματα και με αυτά που θα θέλαμε να προσφέρει το εκπαιδευτικό σύστημα, στη χώρα. Όταν από τα νούμερα: το πόσοι εκπαιδευτικοί, πόσα σχολεία, πόσες τάξεις, πόσα χρήματα, πόσα ευρώ απορροφήσαμε, πόσα προγράμματα, υλοποιούμε κοκ, φτάνουμε στο τί θέλει ο μαθητής, στο τί πήρε ο μαθητής, στο ποιό είναι το αποτέλεσμα στο φοιτητή, τότε βλέπουμε τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην ποσότητα και την ποιότητα και την ανάγκη να στραφούμε άμεσα πια στην ποιότητα.
Η διασφάλιση της ποιότητας δεν είναι απλά μια πολιτική πρόθεση. Είναι συστήματα, οργάνωση, εκπαιδευμένοι άνθρωποι, πίστη σε στόχους οι οποίοι πρέπει να υλοποιούνται. Αυτά έχουν ως προϋπόθεση την πολιτική βούληση. Σε όλες τις χώρες η διασφάλιση της ποιότητας κινείται μεταξύ δύο πόλων: την κεντρική ρύθμιση δηλαδή, εθνικούς ανεξάρτητους φορείς που παρακολουθούν και αξιολογούν τα συστήματα, και την αυτορρύθμιση που γίνεται με βάση τον αυτοέλεγχο και την αυτοαξιολόγηση, που στην εκπαίδευση είναι εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο.
Το σύστημα διασφάλισης ποιότητας από χώρα σε χώρα, είναι διαφορετικό και εξαρτάται από μια σειρά παράγοντες: τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει σε μια χώρα το εκπαιδευτικό σύστημα -να θυμίσω ότι το δικό μας είναι το πλέον συγκεντρωτικό σύστημα στην Ευρώπη- το νομικό πλαίσιο των φορέων εκπαίδευσης και κατάρτισης, το μοντέλο διοίκησης του εκπαιδευτικού συστήματος, τον τρόπο χρηματοδότησης του συστήματος – τώρα η χρηματοδότηση θα εξαρτάται και από δείκτες- και φυσικά τις πολιτικές προτεραιότητες που θέτει η κάθε χώρα. Όλα αυτά επηρεάζουν το σύστημα διασφάλισης ποιότητας και την εφαρμογή του. Αυτό που έχει σημασία είναι πόσο καλά ανταποκρίνεται αυτό το σύστημα διασφάλισης ποιότητος, στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών. Έχοντας αυτά υπόψη θεωρούμε ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να εφαρμόσουμε κριτήρια ποιότητας και συγκεκριμένες πρακτικές παρακολούθησης, έλεγχου και αξιολόγησης σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος και στην κατάρτιση. Αυτά τα εργαλεία θα δίνουν τη δυνατότητα σύγκρισης του αποτελέσματος του εκπαιδευτικού έργου, τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα, στα σχολεία, στα γυμνάσια, στα λύκεια, στα τεχνολογικά λύκεια, στα Πανεπιστήμια, στα Τεχνολογικά Ιδρύματα, όσο και στους φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης, δημόσιους και ιδιωτικούς.
Οι κανόνες ποιότητας πρέπει να είναι οι ίδιοι και στο δημόσιο και στο ιδιωτικό σύστημα. Εκτιμούμε ότι η αξιολόγηση της ποιότητας θα πρέπει να γίνεται με βάση αρχές αλλά και δείκτες. Όταν κάναμε πέρυσι την μεγάλη προσπάθεια να ξεκινήσει πιλοτικά, μετά από 35 χρόνια, η αυτοαξιολόγηση στα σχολεία, άκουσα επαναλαμβανόμενο το εξής επιχείρημα, -όπως αρκετοί εκπαιδευτικοί είπαν- «δεν χρειαζόμαστε αξιολόγηση οι δάσκαλοι, εμείς αξιολογούμαστε κάθε μέρα από τα μάτια των παιδιών μας».
Αυτή είναι μια πραγματικά συναισθηματική και ειλικρινής προσέγγιση, μόνο που δεν είναι αρκετή. Η εκπαίδευση σε μεγάλο ποσοστό έχει να κάνει με την προσωπική σχέση, με το συναίσθημα, με τον προσωπικό στόχο και την αποστολή. Δεν μπορούν, όμως, πια να μην υπάρχουν και δείκτες με τους οποίους αντικειμενικά μετράται το εκπαιδευτικό αποτέλεσμά γιατί αυτό αφορά το μέλλον της χώρας και όχι απλά τη σχέση δασκάλου- μαθητή.
Οι δείκτες αυτοί μετρούν την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και έχουν να κάνουν με τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας που διαμορφώνουμε. Δηλαδή δείκτης είναι και η εφαρμογή των ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση, δείκτης είναι οι συμβουλευτικές διαδικασίες που υποστηρίζουν τους αδύναμους, δείκτες είναι η διαφάνεια και η λογοδοσία των δομών στην εκπαίδευση, η ικανοποίηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
Επί δεκαετίες μετρούμε την εκπαίδευση με όρους μεγέθυνσης. Ήρθε η στιγμή να ασχοληθούμε πιο επιτακτικά με την ποιότητα. Εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, πιο σύνθετα και απαιτητικά. Ήρθε η στιγμή να δούμε τί χρειάζονται πραγματικά ο μαθητής, ο πολίτης, η κοινωνία, η οικονομία και πόσο ανταποκρινόμαστε ουσιαστικά σε αυτές τις ανάγκες. Αλλάζουμε προσανατολισμό και θέτουμε την ποιότητα ως πρωταρχική πολιτική επιλογή αποσυνδέοντας την από την πολιτική του γιγαντισμού που επικρατούσε μέχρι σήμερα.
Είμαι μία Υπουργός Παιδείας που δεν θα έχω στο βιογραφικό μου νέα τμήματα νέες σχολές, νέα Πανεπιστήμια. Η προσέγγιση ότι κάνοντας όλο και περισσότερα προκύπτει και αποτέλεσμα, αποδείχτηκε αρνητική. Δυστυχώς, η ποιότητα σπάνια ταυτίζεται με την ποσότητα.
Και στην Ανώτατη Εκπαίδευση από το 2006 έχουμε το νόμο για την αξιολόγηση, που ήταν μια σημαντική επιλογή. Η εφαρμογή όλου του σχεδίου της αξιολόγησης περνά την «εφηβική ηλικία», γιατί σε μια χώρα που όχι μόνο δεν υπήρχε η έννοια της αξιολόγησης, αλλά αυτοί που καλούνται να την εφαρμόσουν είναι a priori αρνητικοί, καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο είναι να έχει αποτελέσματα.
Έχουμε εξωτερικές αξιολογήσεις σε έναν αριθμό τμημάτων – 80 στα 511- όχι σημαντικό κατά την άποψή μου. Έχουμε 300 εσωτερικές αξιολογήσεις, δηλαδή τα μισά τμήματα των Ανώτατων Ιδρυμάτων έχουν μπει στη διαδικασία της εσωτερικής αξιολόγησης. Αυτά τα νούμερα αποδεικνύουν αφενός τις δυσκαμψίες και δυσκολίες – που είναι η πρώτη φάση εφαρμογής ενός τόσο μεγάλου σχεδίου- αφετέρου τη μη προθυμία, για να το πω κομψά, όλων να συμμετέχουν σε μια διαδικασία αξιολόγησης, η οποία συνδέεται με την ποιότητα.
Η μη τυπική εκπαίδευση και η Διά Βίου Μάθηση είναι ένας χώρος που αναπτύχθηκε και λειτουργεί επί χρόνια άναρχα. Η Διά Βίου Εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη μια χώρας, για τους πολίτες και έχοντας επενδύσει τα προηγούμενα χρόνια σημαντικά ποσά σε σχέση με τη χώρα, δεν είχαμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μπορούμε να καταγράψουμε μεγάλο αριθμό κέντρων επιμόρφωσης, χιλιάδες εκπαιδευομένων και εκπαιδευτικών οι οποίοι πήραν μέρος. Αφού δούμε, λοιπόν, όλες αυτές τις χιλιάδες θα φτάσουμε σε ένα αποτέλεσμα που δεν είναι αυτό που προσδοκούσαμε. Είναι, λοιπόν, ανάγκη και στο χώρο της Διά Βίου Εκπαίδευσης, να μπουν ποιοτικά κριτήρια σε όλες τις συνιστώσες της, να συνδεθούν με τη χρηματοδότηση των εμπλεκόμενων φορέων, αλλά και με την πιστοποίηση ώστε να ξέρουμε πια πώς αποδίδεται ο τίτλος σε έναν φορέα – δημόσιο, ιδιωτικό, κοινωνικό – και ότι αποδίδει στην εκπαίδευση.
Σε αυτό το ενιαίο πλαίσιο αναβάθμισης της ποιότητας στο σύνολο της εκπαίδευσης το π³ έχει ένα στοιχείο μαθηματικών, και επιλέχθηκε συνειδητά. Το π³ σημαίνει τρία πράγματα:
Ποιότητα στο πλαίσιο παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, δηλαδή οι δομές, το διδακτικό υλικό, τα προγράμματα, οι εκπαιδευτικοί, όλοι αυτοί οι παράγοντες οι οποίοι προσδιορίζουν το περιβάλλον της εκπαίδευσης.
Ποιότητα στις διαδικασίες, δηλαδή διδακτικές μέθοδοι και εφαρμογές.
Ποιότητα στις εκροές- αυτός ο όρος δεν μου αρέσει, αλλά είναι μετάφραση και χρησιμοποιείται – δηλαδή ποιότητα στα αποτελέσματα της μάθησης. Τελειώνοντας όλη αυτή την πολύπλοκη και δύσκολη διαδικασία της μάθησης, το αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται σε αυτά που προσδοκούσε ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος και σε αυτά που χρειάζεται η κοινωνία και η οικονομία.
Το π³ θα μπορούσε είναι «Ποιότητα, Πάντα και Παντού». Να μην υπάρχει κάτι στο οποίο να μην μπαίνει η διάσταση της ποιότητας.
Πρέπει να εξομολογηθώ ότι από την περίοδο που ήμουν Επίτροπος ήθελα να γίνει στη χώρα μας το Ενιαίο Πλαίσιο για τη διασφάλιση της Ποιότητας στη Διά Βίου Μάθηση.
Όλο το προηγούμενο διάστημα έγινε σοβαρή επιστημονική δουλειά. Καταγράφονται δείκτες, γίνονται παραπομπές, επιστημονικές αντιλήψεις και αυτή η επιστημονική δουλειά από όλους που είστε σήμερα εδώ θα πρέπει να πάρει τα χαρακτηριστικά της πράξης. Ένα σύγγραμμα, μια προσέγγιση επιστημονική και ολιστική, δεν μπορεί ποτέ να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα επίπεδα, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης. Έχει όμως μεγάλη σημασία η συμφωνία στις βασικές αρχές.
Όταν όλα γύρω μας είναι τόσο γκρίζα, ειδικά οι άνθρωποι που ασχολούνται με την εκπαίδευση οφείλουν μέσα από την παρακμή να δώσουν φως. Και αυτό δεν γίνεται με λόγια. Γίνεται με πράξεις τις οποίες περιμένουμε από όλους.