ΑΝΝΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΝΝΑΌλοι είμαστε υπερήφανοι για τα Πανεπιστήμιά μας. Όλοι εδώ μέσα είμαστε παιδιά των ελληνικών Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Δεν έχει νόημα να λέμε μόνο τα αρνητικά ή μόνο τα θετικά τους. Έχουν να παρουσιάσουν λαμπρές προσωπικότητες και λαμπρές νησίδες αριστείας, αλλά έχουν και μεγάλες παθογένειες.
Επί τέσσερα χρόνια, έγιναν αναλύσεις σε βάθος και είναι η πρώτη φορά που ένα νομοσχέδιο συνοδεύεται από στατιστική και επιστημονική τεκμηρίωση, με βάση τα διεθνή δεδομένα και με ανάλυση των προβλημάτων που έχει η χώρα.
Πέρυσι στις 28 Ιουλίου, δηλαδή ένα χρόνο πριν, παρουσίαζα στη Σύνοδο των Πρυτάνεων στο Δίον, όλα αυτά τα οποία συζητούμε σήμερα όπως το Συμβούλιο, η εκλογή του Πρύτανη, οι Σχολές, τα Τμήματα κ.λπ. Το Σεπτέμβριο, έγινε στους Δελφούς, η συνάντηση του Πρωθυπουργού με όλους τους κοινωνικούς φορείς. Έγινε Διακομματική Επιτροπή. Συναντήθηκα με τους αρχηγούς και είπαν ότι θα μιλήσουν τη Βουλή. Μετά έγινε για τρεις μήνες ηλεκτρονική διαβούλευση επί των συγκεκριμένων προτάσεων και με λεπτομέρειες για όλα αυτά που συζητάμε σήμερα. Πήγε στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας. Παράλληλα κάναμε επιτροπή με προσωπικότητες από τις πέντε ηπείρους. Μελετήσαμε, τις 25 από τις 27 χώρες της Ευρώπης, οι οποίες από το 1990 έχουν συνολικά μεταρρυθμίσει τα Πανεπιστήμιά τους. Χώρες όπως Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Ολλανδία, που έχουν κάνει ριζική αλλαγή.
Το σημαντικό είναι το Πανεπιστήμιο να μην είναι μόνο ένας χώρος από τους πανεπιστημιακούς για τους πανεπιστημιακούς και από τους φοιτητές για τους φοιτητές. Πρέπει να υπάρχουν εξωτερικές προσωπικότητες, οι οποίες το συνδέουν με την κοινωνία, την οικονομία, την διανόηση, την τέχνη. Μπαίνει το ερώτημα, θα πάρουν τους δικούς τους, θα βάλουν τους χειρότερους; Είναι αυτή η εκτίμηση που έχουμε για τα ελληνικά πανεπιστήμια, για τους Έλληνες πανεπιστημιακούς; Όλοι ανταγωνίζονται να βρουν τις σημαντικότερες προσωπικότητες για να τις βάλουν στα Συμβούλια των Πανεπιστημίων και τα ελληνικά Πανεπιστήμια θα επιλέξουν τους χειρότερους; Αν είναι έτσι, εάν δεν εμπιστευόμαστε ούτε σε αυτό τα ελληνικά Πανεπιστήμια, τότε καλύτερα να μην συζητήσουμε καθόλου.
Το Συμβούλιο δεν ασκεί διοίκηση και έχει τέσσερις σημαντικές αρμοδιότητες. Ο Πρύτανης είναι διοικητικός και ακαδημαϊκός ηγέτης. Ας δούμε την ισορροπία του μοντέλου.
Πρέπει να κάνουμε μια ουσιαστική συζήτηση για το πώς το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα είτε είναι Πανεπιστήμιο, είτε είναι ΤΕΙ θα αποδώσει στην ελληνική κοινωνία, αυτό που χρειάζεται. Τα Ανώτατα Ιδρύματα υπηρετούν πάνω από όλα την πατρίδα, την ανάπτυξη, το δημόσιο συμφέρον, την κοινωνική συνοχή, τον πολιτισμό, τις αξίες, τις αρχές. Δεν ανήκουν σε κανέναν. Κάποια στιγμή, ειπώθηκε ευθέως από συνέντευξη τύπου των Πρυτάνεων «αφήστε τους πανεπιστημιακούς να ασχοληθούν και να διοικήσουν τα του οίκου τους». Λυπάμαι, δεν συμφωνώ ότι ο οίκος αυτός ανήκει σε κάποιον. Ανήκει στον ελληνικό λαό.
Όλα όσα αποτελούν τη δημόσια και δωρεάν παιδεία θα πρέπει να ελέγχονται, θα πρέπει να αξιολογούνται. Υπάρχουν φοιτητές, υπάρχουν τα παιδιά του ελληνικού λαού, υπάρχει ανάγκη όχι απλά για αριθμό ερευνών αλλά για ουσιαστικό αποτέλεσμα της έρευνας στην ελληνική οικονομία και στην ελληνική κοινωνία.
Το δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι αυτό που υποστηρίζουμε πάνω από όλα. Μόνο που στηρίζουμε ένα δημόσιο Πανεπιστήμιο με δημόσια χρηματοδότηση, η οποία δίνεται με ένα τελείως νέο μοντέλο. Το 2010 δεν υπήρχαν στοιχεία στο Υπουργείο και όταν τα ζητήσαμε αρνήθηκαν να μας τα δώσουν και χρειάστηκε να πάει επιστολή από τον κ. Πανάρετο τον Ιανουάριο, που να λέει ότι όποιος δεν δώσει στοιχεία θα σταματήσει η χρηματοδότηση.
Για το ίδιο γνωστικό αντικείμενο το κόστος των σπουδών μπορεί να έχει απόκλιση μέχρι και 1000%. Κανείς δεν ασχολείται με το κόστος σπουδών; Είναι δευτερεύον; Αφορά τον ιδιωτικό τομέα το κόστος σπουδών; Γιατί η μια σχολή π.χ. η Ιατρική σε μια πόλη στοιχίζει 10.000 ευρώ και σε μια άλλη 3.000 ευρώ ανά φοιτητή;
Η χρηματοδότηση πλέον θα είναι ευθέως ανάλογη με το κόστος ανά φοιτητή και με τον αριθμό των φοιτητών και βεβαίως, θα οριστεί τι σημαίνει φοιτητής.
Δεν υπάρχουν αυτόνομα Πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο είναι αυτοδιοίκητο όπως ορίζει το Σύνταγμα. Το νόμο όμως για τον τρόπο που θα ασκηθεί το αυτοδιοίκητο τον θέτει η πολιτεία. Αυτά που μέχρι τώρα ήταν στο Υπουργείο πηγαίνουν στα Πανεπιστήμια.
Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν υπάρχει ομοιοτυπία στα Ανώτατα Ιδρύματα. Υπάρχει η δυνατότητα της ταυτότητας, της ευελιξίας και της διαφοροποίησης.
Ο νόμος 1268 όριζε να έχουν τα Πανεπιστήμια εσωτερικό κανονισμό μέχρι το τέλος του Ιανουάριου του 1983. Σήμερα δεν έχουν εσωτερικό κανονισμό. Δεν είναι δυνατόν να λειτουργεί σύστημα χωρίς εσωτερικό κανονισμό. Ο κανονισμός είναι ουσιαστικά το Σύνταγμα του Πανεπιστημίου.
Είναι σημαντικό ότι η τελική έγκριση θα γίνει από ένα Σώμα που θα υπάρχουν άνθρωποι και με άλλες παραστάσεις και με άλλα χαρακτηριστικά. Θα πρέπει να αποφασίσουμε αν θα γίνουν βαθιές αλλαγές ή αν θα κάνουμε μερικά «μερεμέτια». Η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του Υπουργείου συγκροτείται με νόμο, δεν την κάνει ο Υπουργός. Υπάρχει τεκμηρίωση. Σας θυμίζω ότι ο νόμος 1268 ήταν 10 χρόνια στα δικαστήρια για συνταγματικούς λόγους. Όταν οι αλλαγές είναι πάρα πολύ μεγάλες προκύπτουν τέτοιου είδους ζητήματα. Δεν θα το λύσει η Βουλή αυτό. Θα το λύσει το Σ.τ.Ε., εάν προκύψουν ζητήματα και τεθούν τέτοιου είδους θέματα.
Η πρώτη παράγραφος του άρθρου 16 αναφέρει ρητά ότι η «ακαδημαϊκή ελευθερία δεν σημαίνει επ’ ουδενί ότι οι ακαδημαϊκοί δεν εμπίπτουν στο Σύνταγμα».
Δεν είναι Δημοκρατία ανώτατο όργανο Πανεπιστημίου να μιλάει για μη εφαρμογή του νόμου. Τo ίδιο, ισχύει και για τα κόμματα της Βουλής. Δεν είναι Δημοκρατία το να διαλύονται οι Σύγκλητοι στη χώρα, γιατί εισβάλουν μειοψηφίες, οι οποίες διαλύουν τα πάντα. Δεν είναι Δημοκρατία να «χτίζονται» καθηγητές και να μην υπάρχει καταδίκη από τις Συγκλήτους όλων των Πανεπιστημίων. Το σύστημα και ο τρόπος διοίκησης των Πανεπιστημίων αυτή τη στιγμή δημιουργούν αδιέξοδα ως προς τη λειτουργία των στοιχειωδών κανόνων της Δημοκρατίας.
Συμφωνούμε όλοι ότι πρέπει να βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο και δεν έχει υπάρχει λόγος να εξωραϊζουμε τα πράγματα. Φυσικά δεν φταίνε οι φοιτητές για την κατάσταση. Οι φοιτητές είναι τα καλύτερα μυαλά της χώρας. Στα 18 τους χρόνια τους έχουμε, ήδη, εξαντλήσει. Μπαίνουν σε ένα Πανεπιστήμιο που συνήθως, δεν έχει τους κανόνες που πρέπει και μπαίνουν σε ένα σύστημα συνδιοίκησης. Σήμερα στα Πανεπιστήμια δεν λειτουργούν φοιτητικοί σύλλογοι αλλά φοιτητές είναι εκλεγμένοι στα όργανα συνδιοίκησης. Οι σύλλογοι, λοιπόν, των φοιτητών, ας ορίσουν τον τρόπο των εκλογών τους, όπως θέλουν. Ας έχουν παρατάξεις, να έχουν τις απόψεις τους. Είναι πολύ σημαντικό να έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, να κάνουν συνθέσεις και να βλέπουν από διαφορετική πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική οπτική τη ζωή, τις σπουδές και το Πανεπιστήμιο. Στη διοίκηση, όμως, θα εκλέγονται με συγκεκριμένο τρόπο.
Σχετικά με τα συγγράμματα. Βεβαίως, θα δίνονται συγγράμματα στους φοιτητές και αυτό θα αποτυπωθεί με τον πιο σαφή τρόπο. Ο στόχος της νομοθεσίας είναι το 2013-2014 να μπορούν όλα τα Πανεπιστήμια, σε όλα τα μαθήματα, να παρέχουν στους φοιτητές τους και ηλεκτρονική πρόσβαση. Θα μπορούν να επιλέξουν και ηλεκτρονικό βιβλίο. Το ηλεκτρονικό βιβλίο πια είναι πιο φθηνό από το σύνολο των συγγραμμάτων.
Όσον αφορά στον ορισμό των ΤΕΙ αλλά και τις δυνατότητες που έχουν να συνεργάζονται με ερευνητικά κέντρα και να έχουν σχέση με τις διδακτορικές σπουδές, είναι ένα από τα ζητήματα που πραγματικά θεωρώ ότι το κοινοβούλιο μπορεί να παίξει σημαίνοντα ρόλο.
Στο δημόσιο διάλογο υπάρχουν και άλλα θέματα που ετέθησαν τις τελευταίες μέρες. Παραδείγματος χάριν, η εισαγωγή σπουδαστών από τα ΙΕΚ στα Πανεπιστήμια. Δεν υπάρχει τέτοιο θέμα. Υπάρχουν οι σύντομοι κύκλοι σπουδών, που είναι μονοετή ή διετή τμήματα, και μπορούν να γίνονται κατεξοχήν από τα ΤΕΙ, που είναι κοντά στην παραγωγή και την ανάπτυξη. Εκεί το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ θα θέτει τους όρους με τους οποίους θα συμμετέχει κάποιος σε αυτά τα προγράμματα. Σε καμία περίπτωση δεν χορηγούν πτυχία αλλά πιστοποιητικά. Δίνεται η δυνατότητα στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ να ανοίξουν στην κοινωνία, να προσφέρουν προγράμματα διά βίου μάθησης, να συνδεθούν με τη συνεχή επιμόρφωση των αποφοίτων τους που είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη στη χώρα. Ας μην υποβαθμίζουμε αυτή τη δυνατότητα.