Αρθρο στην Καθημερινη Ειδικη Εκδοση για Ελλαδα και Ευρωπαικη Ενωση

«Ο Καραμανλής μας έριξε στη θάλασσα, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Σημίτης μας έμαθαν να κολυμπάμε». Λέγεται ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλεγε πως πρέπει να πέσουμε στη θάλασσα για να μάθουμε να κολυμπάμε. Πίστευε ότι θα τα καταφέρουμε και δεν θα πνιγούμε. Είχε δίκιο. Είναι σωστό όμως να πούμε ότι αν ο Καραμανλής είχε τη διορατικότητα να μας ρίξει στη θάλασσα, τότε οι πολιτικοί ηγέτες που ανέλαβαν το δύσκολο έργο διαχείρισης της ένταξης, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης, μας έμαθαν να κολυμπάμε. Η γενιά μου ξεκίνησε τον πολιτικό προβληματισμό της με κεντρικό στοιχείο την ένταξη στην ΕΕ. Στα 18 μου κρατούσα το πανό «ΕΟΚ & ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» και στα 40 μου ήμουν Επίτροπος στην ΕΕ. Πόσα πράγματα άλλαξαν, στους πολίτες, στη χώρα, στο πολιτικό σύστημα; Λίγος ο χώρος, αλλά θα επιχειρήσω μια αποτίμηση μέσα από την ιστορία του ΠΑΣΟΚ, με τον καταλυτικό του ρόλο στην ωρίμανση της χώρας στο ευρωπαϊκό τοπίο. Δεν υπάρχει ένα «ναι» και ένα «όχι». Υπάρχουν 3 ιστορικές περίοδοι: Α) «Η περίοδος άρνησης στην ΕΟΚ» Η αμφισβήτηση της ΕΕ εκείνης της εποχής βασίζεται στην αρνητική ιστορική φόρτιση από το ρόλο των μεγάλων δυνάμεων και των ΗΠΑ στις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Ταυτόχρονα υπάρχει αμφισβήτηση μιας δεξιάς Κυβέρνησης να διαπραγματευτεί σε μια διαδικασία διεθνούς ολοκλήρωσης, ενώ παράλληλα υπάρχουν επιφυλάξεις για την ικανότητα προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας στην κοινή αγορά. Διατυπώνεται, εναλλακτικά αλλά και οραματικά, μια διαφορετική οπτική γωνία για την Ευρώπη, που την θέλει πιο πολιτική, με διακριτή αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και με διεύρυνση ανατολικά. Είναι αντιρρήσεις με λαϊκή αποδοχή. To ΠΑΣΟΚ γίνεται κυβέρνηση το 1981, επαναδιαπραγματεύεται τις σχέσεις της χώρας με την ΕΟΚ και επιτυγχάνει σημαντική ροή αναπτυξιακών πόρων με τα μεσογειακά ολοκληρωμένα προγράμματα (ΜΟΠ). Ακολουθεί το σταθεροποιητικό πρόγραμμα του 1985, το δάνειο από την ΕΟΚ και οι προσαρμογές στο κοινοτικό δίκαιο εκείνης της περιόδου, που σημαίνουν το τέλος της περιόδου άρνησης. Β) Η περίοδος «…Δεν υπάρχει καλύτερη λύση» Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από τη συγκλονιστική κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού με επιπτώσεις και στη ευρύτερη περιοχή μας των Βαλκανίων. Το Ευρωπαϊκό εγχείρημα πολιτικοποιείται έντονα. Μετά τα ΜΟΠ, το 1988 το ΠΑΣΟΚ πετυχαίνει με κατάλληλες συμμαχίες τη θέσπιση των περιβόητων «ευρωπαϊκών αναπτυξιακών πακέτων». Ταυτόχρονα προσπαθεί να εισάγει στην Ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση τα εθνικά θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αποδέχεται τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το στόχο της ΟΝΕ και – παρά τη καταστροφική οικονομική διαχείριση της «δεξιάς παρένθεσης» – όταν επανέρχεται στην εξουσία το 1993 αρχίζει τη διαδικασία σταθεροποίησης της οικονομίας. Είναι η εποχή που πλέον όλες οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης προσβλέπουν στην ένταξή τους στην Ένωση. Στην Ελλάδα, η κοινωνική αποδοχή αυτής της πορείας είναι αναμφισβήτητη και όλοι αρχίζουν να κατανοούν και να συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Γ) «Η εποχή του Ευρωπαϊκού οράματος» Η τρίτη αυτή περίοδος χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια με την Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να κάνει την Ελλάδα συνδιαμορφωτή όλων των πολιτικών της Ένωσης. Ο στόχος της πολιτικής ενοποίησης, ο ομοσπονδιακός χαρακτήρας της ΕΕ , η διεύρυνση προς ανατολάς, η κοινωνική ατζέντα που προωθεί η τότε σοσιαλδημοκρατική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων της δεκαετίας του ’90, κατά παράδοξο τρόπο συνδέουν το ΠΑΣΟΚ του 1980, με το ΠΑΣΟΚ του 21ου αιώνα. Οι στόχοι του Ευρώ και της ένταξης της Κύπρου, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, γίνονται πράξη. Επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό η μετατροπή των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε ευρώ-τουρκικές. Η Ελλάδα προωθεί συστηματικά την ένταξη Βουλγαρίας και Ρουμανίας και επί ελληνικής προεδρίας το 2003, με τις κατάλληλες συμμαχίες, πετυχαίνει την αποδοχή από την Ένωση όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων ως εν δυνάμει υποψηφίων για μελλοντική ένταξη. Είναι η περίοδος μιας Ελλάδας με κύρος, με φωνή , με ρόλο, στα Ευρωπαϊκά αλλά και διεθνή πράγματα, που φαίνεται να σβήνει μετά το 2004. Aπό τον διασυρμό μιας εκτός ελέγχου απογραφής, στην εσωστρέφεια της εξωτερικής πολιτικής, και τελικά την οικονομία σε απόλυτα αρνητική τροχιά, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία του 2008, δηλαδή πριν την διεθνή κρίση. Από το 1980 πετύχαμε πολλά. Στην Ελλάδα της ΕΕ άλλαξαν πάρα πολλά. Η σταδιακή μετεξέλιξη των θέσεων του ΠΑΣΟΚ, αποτελεί δείγμα προσαρμοστικότητας σε νέα δεδομένα, παράλληλα με την ωρίμανση της κυρίαρχης αντίληψης των πολιτών και με το μετασχηματισμό του πολιτικού συστήματος της χώρας αλλά και της ίδιας της Ευρώπης. Σήμερα, η πληθώρα των νέων προβλημάτων δημιουργεί ευρωσκεπτικισμό μέχρι αντιευρωπαϊσμό. Στην νέα αυτή παγκόσμια ισορροπία, μια ισχυρή ΕΕ αποτελεί ασπίδα και απάντηση για κάθε χώρα-μέλος, και την Ευρώπη συνολικά. Γι αυτό και χρειάζονται επειγόντως ευρωπαϊκά κόμματα και ηγέτες με όραμα και στόχους, που κατανοούν τα μηνύματα της εποχής, τις ανάγκες των ανθρώπων και τις παγκόσμιες εξελίξεις για να δράσουν γρήγορα και αποφασιστικά.