Ομιλία στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων

Είναι θετική η συζήτηση σήμερα και τη ζητήσαμε, γιατί πραγματικά δεν είναι δυνατόν να προχωρήσουμε σε ένα πολύ μεγάλο πρόγραμμα, που αφορά την εκπαίδευση, χωρίς να έχει γίνει μια εις βάθος συζήτηση στη Βουλή. Νομίζω δε ότι μία συζήτηση δεν είναι αρκετή, γιατί πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο βαθμός προετοιμασίας και ετοιμότητας είναι τέτοιος που ουσιαστικά θα χρειαστεί να κάνουμε ακόμα μια συνάντηση, όταν θα έχει προχωρήσει η εξειδίκευση των 15 αξόνων προτεραιότητας. Κατανοώ ότι έχετε κάνει μια πρώτη κατανομή των 15 αξόνων, αλλά είναι πάρα πολύ γενική και ξέρετε ότι τα ειδικά έγγραφα εξειδίκευσης είναι αυτά που αποτυπώνουν την πολιτική.

Από ό,τι βλέπουμε σήμερα και από τα στοιχεία που έχουμε, δεν έχει πραγματοποιηθεί παρά το 30% των εξειδικεύσεων από πλευράς προτάσεων, ενώ έχει ήδη περάσει ενάμισης χρόνος από τότε που ξεκίνησε το Ε.Σ.Π.Α.. Δεν έχουμε, όμως, ακόμη την αντίστοιχη υποδομή: την επιτροπή διαχείρισης η οποία θα προχωρήσει τη διαβούλευση. Και θέλω να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι μέχρι το τέλος του 2008 θα μπορούμε να έχουμε έστω και μία προκήρυξη ενός μέτρου ή ενός έργου, από τη στιγμή που είναι Απρίλιος και δεν έχουμε ούτε τα έγγραφα εξειδικεύσεων! Ξεκινάω με αυτό γιατί είναι σημαντικό, ύστερα από τρία Κ.Π.Σ. και από τις εμπειρίες που είχε η χώρα, να κατανοούμε τη σημασία της ταχύτητας και της οργάνωσης. Η χώρα μας, πηγαίνοντας από το πρώτο στο δεύτερο και από το δεύτερο στο τρίτο Κ.Π.Σ., συνάντησε, πραγματικά, πολύ σοβαρές και μεγάλες δυσκολίες, αλλά κάθε φορά πηγαίναμε κι ένα βήμα καλύτερα. Θέλω, λοιπόν, να πω, ως προς το εν εξελίξει πρόγραμμα που ολοκληρώνεται τώρα (Γ΄ Κ.Π.Σ.), και τα υψηλά ποσοστά απορροφητικότητας στα οποία αναφερθ. Πρώτον, είναι σημαντικό να είναι υψηλά τα ποσοστά απορροφητικότητας. Θα σας πω ορισμένα πράγματα που έχουν να κάνουν με τη δομή στο χρόνο αυτής της απορροφητικότητας. Η δεύτερη παρατήρησή μου είναι πολιτική. Όσον αφορά στο τι σημαίνει το 90% της απορροφητικότητας, μέσα στο δικό σας έγγραφο, γράφετε με έναν τρόπο δυσνόητο – αλλά εγώ θα τον απλοποιήσω – ότι η πρώτη αναθεώρηση του εν εξελίξει προγράμματος, πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2004 και στην τροποποίηση αυτή ενσωματώθηκαν οι πρόσθετοι πόροι από την κατανομή των αποθεματικών επιδότησης. Αυτό, σε απλά ελληνικά, σημαίνει ότι το πρόγραμμα παιδείας ξεκίνησε με τις υψηλότερες απορροφήσεις, ότι το 2004 είχε φτάσει το 60% και ότι ήδη το 2003 είχε πάρει μπόνους, όπως ξέρετε και όπως γράφετε εδώ, τα οποία εντάχθηκαν μέσα στην κατανομή, γιατί ήταν αποθεματικά επίδοσης. Ήταν το Α΄ Κ.Π.Σ. εκείνη την εποχή. Αυτό οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στην εμπειρία των προηγούμενων Κ.Π.Σ.. Είχε ορίσει το Υπουργείο Ειδική Γραμματεία για τα προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας και αυτό φάνηκε από μια αλλαγή της δομής του προγράμματος, γιατί έχουμε μια δεύτερη αναθεώρηση το 2005, στην οποία, ουσιαστικά, αυτό που αποφασίζεται είναι η μεταφορά 35 εκατομμυρίων ευρώ από το Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. σε άλλα προγράμματα του Κ.Π.Σ.. Δεν ξέρουμε ποια ακριβώς. Πάντως αυτή είναι η μεταφορά χρημάτων από το Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. σε ένα άλλο πρόγραμμα. Η τρίτη αναθεώρηση, που πάλι δεν έχουμε καμία ουσιαστική μεταβολή επί των προγραμμάτων, ουσιαστικά αφορά στο ποσοστό χρηματοδότησης μέσω του μηδενισμού της εθνικής συμμετοχής. Αυτά που διαβάζω είναι από δικά σας έγγραφα. Επομένως, οι τρεις αναθεωρήσεις έχουν να κάνουν με τέτοιου είδους αλλαγές και η τρίτη και τελευταία μηδενίζει την εθνική συμμετοχή, για λόγους που όλοι ξέρουμε, για τα δημοσιονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα και ο μηδενισμός της εθνικής συμμετοχής σημαίνει και λιγότερα έργα από αυτά που είχαν προγραμματιστεί. Επομένως, όσον αφορά στο θέμα της απορροφητικότητας, εγώ είμαι θετική και στο να το αναφέρετε και να το επιβραβεύουμε και να λέμε ότι πραγματικά είναι σημαντικό ότι φτάσαμε στο 90%. Είναι σημαντικό, γιατί υπήρξαν οι δομές και τις λειτουργήσαμε για να φτάσουμε εδώ που φτάσαμε με τις προκηρύξεις. Δεν χρησιμοποιήσαμε το σύνολο των χρημάτων που θα μπορούσαμε, ως συνδυασμό ευρωπαϊκής και εθνικής επιδότησης, αλλά ερχόμαστε τώρα στην ουσία. Από την εποχή που ήμουν υφυπουργός και είχαμε το Β΄ Κ.Π.Σ., αλλά και μετά που πήγα Επίτροπος, μια εμπειρία την οποία απεκόμισα και τη μεταφέρω με απόλυτο τρόπο, είναι ότι δεν έχει κανένα νόημα η αναφορά στην απορροφητικότητα, είτε είναι μεγάλη είτε είναι μικρή, αν δε συνοδεύεται από μια ποιοτική αξιολόγηση της απορρόφησης, δηλαδή ποιο είναι τελικά το αποτέλεσμα αυτών των χρημάτων, των επενδύσεων, των προγραμμάτων. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να συζητήσουμε τους ποιοτικούς δείκτες, κύριε Υφυπουργέ, γιατί θα μας είναι πολύ χρήσιμο, για να πάμε στο επόμενο. Ετοιμάζουμε ένα πολύ μεγάλο, νέο πρόγραμμα για τη χώρα. Άραγε, δεν έχει σημασία να δούμε τι πήγε και τι δεν πήγε καλά, ποιοι είναι οι στόχοι τους οποίους φθάσαμε, ποιοι επιτεύχθηκαν, σε τι βαθμό και πού πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο; Όταν έγιναν τα Κ.Π.Σ., ξέρετε όλοι ότι υπήρχαν οι πέντε βασικοί δείκτες της Λισσαβόνας, οι οποίοι αφορούσαν σε μεγάλο βαθμό στα θέματα παιδείας, αλλά συνδέονται όλοι και θεωρούνται η βάση για όλες τις πολιτικές που έχουν να κάνουν και με την ανάπτυξη της χώρας και με την αγορά εργασίας και με την παραγωγικότητα. Υπάρχουν, λοιπόν, οι δείκτες που είναι: η πρόωρη εγκατάλειψη σχολείου, η ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, – σε ποσοστά μαθητών- , οι βασικές δεξιότητες, η αποφοίτηση ανώτατης εκπαίδευσης σε συγκεκριμένους τομείς (μαθηματικά, θετικές επιστήμες, τεχνολογίες), η συμμετοχή των γυναικών και η συμμετοχή σε προγράμματα δια βίου μάθησης. Κατανοώ ότι δεν είναι δυνατή η αξιολόγηση του συνόλου του προγράμματος, γιατί θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να δούμε τι απέδωσε το σύνολο αυτό των 7 χρόνων, όμως νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό, τουλάχιστον, να ξέρουμε κάποιους δείκτες. Για παράδειγμα, στις δεξιότητες, σε κάποια πήγαμε καλά, σε κάποια καλύτερα, σε κάποια χειρότερα. Είναι σημαντικό, όμως, να έχουμε και τους άλλους δείκτες. Ξέρουμε όλοι πολύ καλά ότι η πρόωρη εγκατάλειψη είναι ένας άκαμπτος δείκτης για την Ελλάδα. Δεν εξελίσσεται και δεν αλλάζει. Πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε. Είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα. Είναι από τους πιο βασικούς δείκτες στην παιδεία. Θα επενδύσουμε στο επόμενο πρόγραμμα και πώς θα επενδύσουμε; Επομένως, η ποιοτική ανάλυση, το πώς εφαρμόστηκε και ποια είναι τα αποτελέσματα του προηγούμενου Κ.Π.Σ. νομίζω ότι μας είναι απολύτως απαραίτητα και πιο σημαντικά από την οικονομική χρηματοδότηση. Ένα επόμενο πολιτικό ερώτημα είναι ότι υπάρχουν οι στρατηγικοί στόχοι για την παιδεία, τους οποίους αναλύετε στο Ε.Σ.Π.Α.. Υπάρχουν έξι δείκτες και την ίδια στιγμή τουλάχιστον τέσσερις φορές ο Υπουργός στη Βουλή αναφέρθηκε στους πέντε πυλώνες της εκπαιδευτικής πολιτικής. Σε κάποια από αυτά υπάρχει σχέση. Δηλαδή, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο στόχος της αναβάθμισης της ποιότητας της εκπαίδευσης και της προώθησης της κοινωνικής ενσωμάτωσης ταυτίζεται με το στόχο της ανθρωποκεντρικής εκπαίδευσης. Όμως, δεν μπορώ να δω, έτσι όπως εφαρμόζονται και αναπτύσσονται στο Ε.Σ.Π.Α., τους υπόλοιπους στόχους σε σχέση με την εκπαιδευτική πολιτική την οποία αναφέρει ο Υπουργός. Ο Υπουργός Παιδείας, σε όλες του τις ομιλίες στη Βουλή και σε όλες του τις περιφερειακές εκδηλώσεις, αναφέρεται στο έξυπνο σχολείο. Το έξυπνο σχολείο, έτσι τουλάχιστον όπως το έχετε περιγράψει, έχει πολύ σοβαρές δαπάνες υποδομών. Οι υποδομές, από ό,τι καταλαβαίνω, έχουν διαχωριστεί και πηγαίνουν στα Π.Ε.Π.. Έχουμε ένα διαχωρισμό του Ε.Κ.Τ., δηλαδή το πρόγραμμα παιδείας πλέον καλύπτεται από ένα ταμείο και έχουμε όλες αυτές τις υποδομές. Τα Π.Ε.Π. πώς θα κινηθούν; Θα κινηθούν στη λογική του «έξυπνου σχολείου;» Θα υπάρχει μια σύνδεση και ένας συντονισμός; Είναι εύκολος; Διότι κατανοώ τη λογική τού να διαχωρίζεται το πρόγραμμα υποδομών του Υπουργείου Παιδείας από το πρόγραμμα πολιτικών, αλλά ίσως πρέπει να την επεξηγήσετε για να δούμε πώς θα προχωρήσει ο συντονισμός αυτός. Κύρια Πρόεδρε, βεβαίως, είναι θέμα της Κυβέρνησης και της πλειοψηφίας ο καθορισμός των προτεραιοτήτων. Όμως, ο χώρος της παιδείας είναι ένας χώρος που όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να έχουμε σημαντικές συναινέσεις. Δεν είναι ένα μικρό ποσό τα 3,3 δισ. ευρώ που αφορούν την επόμενη περίοδο και το κάθε ευρώ πρέπει πραγματικά να πιάσει τόπο. Στο προηγούμενο Κ.Π.Σ., μέχρι και το τελευταίο εξάμηνο, που δέχεται τις μεγάλες απορροφήσεις, ξέρουμε ότι υπάρχουν πάρα πολλά χρήματα στην τεχνική βοήθεια, έχουν γίνει επανειλημμένες ερωτήσεις στη Βουλή και δε θέλω να επανέλθω σε ζητήματα διαχείρισης χρημάτων, τα οποία σκορπίζονται εύκολα και απλόχερα σε πολλών ειδών εταιρείες. Είναι πολύ σημαντικό από το Γ΄ Κ.Π.Σ. να έχουμε μια συγκέντρωση των χρημάτων προς κατευθύνσεις, οι οποίες θα έχουν μια κοινή συναίνεση και θα βάλουν και κάποιους στόχους. Αυτοί οι στόχοι δεν μπορεί να είναι γενικοί. Θα τελειώσω με ένα παράδειγμα. Το θέμα της ψηφιακής σύγκλισης είναι ένας από τους πέντε άξονες που θέτει ο κ. Υπουργός. Στους έξι στόχους του ΕΣΠΑ το 2007 – 2013, δεν υπάρχει η λέξη «τεχνολογία», δεν υπάρχει η λέξη «ψηφιακό». Φαντάζομαι, θα την έχετε στις εξειδικεύσεις. Εδώ έχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε σε ποια θέση είναι η χώρα μας και πώς εμείς παρουσιάζουμε τους δείκτες και τι στόχους θα βάλουμε. Διαβάζω από το κείμενό σας «εκπαίδευση και δια βίου μάθηση». Δίνετε έναν πίνακα με δείκτες που αφορούν την παρουσία Η/Υ. Ο πίνακας αναφέρει σχολεία με Η/Υ (δημοτικά 80%, γυμνάσια 97,8%, λύκεια 90,7% και τα τεχνικά λύκεια 97,8%). Εάν δει κανείς αυτά τα ποσοστά, θα θεωρήσει ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι πρώτη χώρα στην τεχνολογία στην Ευρώπη. Η ερώτηση είναι εξαιρετικά πονηρή. Είναι «εάν υπάρχει Η/Υ στα σχολεία». Δηλαδή, εάν υπάρχει ένας Η/Υ στο γραφείο διοίκησης, που βγάζει τους μισθούς, τότε απαντούμε «ναι». Το σχολείο, δηλαδή, έχει Η/Υ. Όταν πάμε στην ερώτηση Η/Υ ανά αίθουσα διδασκαλίας, το ποσοστό είναι 15%. Στον τελευταίο πίνακα που έβγαλε το ANNUAL REPORT της πρωτοβουλίας I 2010, που είναι μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία όπου μελετά τη σχέση τεχνολογίας και εκπαίδευσης, θα σας πω μόνο ένα δείκτη. Στο ποσοστό των σχολείων με ευρυζωνικές συνδέσεις είμαστε 27οι στους 27. Δηλαδή, είμαστε μετά τη Βουλγαρία και μετά τη Ρουμανία. Επειδή είναι πολύ σημαντικά στοιχεία και επειδή πρέπει να ξεκινήσουμε από ποια είναι τα προβλήματά μας και βεβαίως, μέσα στην swot ανάλυση υπάρχουν και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τα συγκριτικά μειονεκτήματα, επειδή πρέπει να ξεκινάμε από το τι θέλουμε να κάνουμε σαν χώρα. Επειδή εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να είναι εθνικός στόχος η ιστορία της κοινωνίας της γνώσης, επειδή θα πρέπει μέσα στην επόμενη 5ετία να καλύψουμε το κενό των 27 θέσεων και η Ελλάδα να μπει μέσα στις 3 – 4 πρώτες χώρες στην κοινωνία της πληροφορίας, πρέπει να δούμε αυτό το κοινοτικό πλαίσιο, αυτό το ΕΣΠΑ που αφορά την παιδεία, τι επενδύσεις, τι προγράμματα και τι προτεραιότητες θα βάλει σε ζητήματα που αφορούν αυτό το συγκεκριμένο τομέα. Νομίζω, ότι εκεί και μπορούμε να βρούμε συναινέσεις και μπορεί να συμφωνήσει όλη η Βουλή και μπορούμε να υποστηρίξουμε όλοι με τις δυνατότητες και την άνεση που έχουμε, αλλά όχι με γενικότητες, οι οποίες θυμίζουν περισσότερο ευρωπαϊκές συζητήσεις σε φόρα και όχι πολιτική συζήτηση στη Βουλή.