Oμιλία στο Microsoft Κέντρο Καινοτομίας

Κύριε Υπουργέ, κύριοι Πρόεδροι, κυρίες και κύριοι, χαίρομαι πολύ που συμμετέχω σε μια τέτοια εκδήλωση και σε ένα νεανικό ακροατήριο για σε ένα θέμα που είναι η αιχμή του δόρατος για το μέλλον. Θέλω να συγχαρώ ιδιαίτερα τη Microsoft. Οι «Ημέρες Καινοτομίας» είναι ένα ενδιαφέρον πείραμα που από ότι καταλαβαίνω, στέφεται μέχρι στιγμής με επιτυχία.
Είναι κάτι που λείπει, κάτι που φέρνει σε επαφή το πολιτικό σύστημα, την επιχειρηματική κοινότητα, τους νέους που είναι έτοιμοι να μπουν στην οικονομία και στη ζωή, ελπίζω την ακαδημαϊκή κοινότητα και θα έλεγα, και τις τράπεζες που δεν ξέρω αν έχουν κληθεί, και θα εξηγήσω μετά γιατί.Αυτός λοιπόν ο συνδυασμός είναι εξαιρετικός, όπως πιστεύω ότι αναμένουμε και με ενδιαφέρον και το Κέντρο Καινοτομίας της Microsoft, γιατί τα Innovation Centers της εταιρείας ανά τον κόσμο νομίζω έχουν αποκτήσει πια πάρα πολύ καλή φήμη με και κινούνται άνθρωποι από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Ασία για να πάνε στα Innovation Centers της Microsoft.

Ταυτόχρονα θα ήθελα να πω ότι εμείς ως πολιτικός χώρος έχουμε εκφράσει την αντίθεσή μας με τη συμφωνία την οποία υπέγραψε η κυβέρνηση, όπου ουσιαστικά αποδέχθηκε μια μορφή δέσμευσης με μία εταιρεία, δεν έχει σημασία αν είναι από τις καλύτερες στον κόσμο. Όσον αφορά το δημόσιο πιστεύουμε ότι το ανοιχτό λογισμικό δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες, δεν δεσμεύει αξιολογήσεις και προμηθευτές και δημιουργεί τη δυνατότητα πλουραλισμού του λογισμικού. Αυτό βεβαίως μένει να αποδειχθεί, συγκρίνοντας και παίρνοντας υπόψη και τα δεδομένα στις υπόλοιπες χώρες. Έρχομαι τώρα στο θέμα μας. Σκέφτηκα πολύ για το τι θέλει να ακούσει από μια πολιτικό ένα νέο ακροατήριο από φοιτητές, και ανθρώπους που θέλουν να μπουν στον επιχειρηματικό κόσμο, που βλέπουν την καινοτομία από πολλές πλευρές. Εμείς, τουλάχιστον όσοι από μας έχουμε πολλά χρόνια στο χώρο της πολιτικής, έχουμε πολλές εμπειρίες τις οποίες θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε, έχουμε ιδέες, απόψεις, ακόμα και για τις κατευθύνσεις που θα έπρεπε να πάρετε.

Νομίζω ότι στη χώρα μας χρειαζόμαστε πια έναν λόγο ρεαλιστικό και τεκμηριωμένο. Οι πολιτικοί πρέπει να εξηγήσουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν οι ίδιοι. Η Microsoft λέει τι κάνει. Είναι μια επιχείρηση και μας εξηγεί τι κάνει και πως παρεμβαίνει στην οικονομία και στην κοινωνία. Εσείς ξέρετε λίγο πολύ ο καθένας τι θέλετε να κάνετε. Το πολιτικό σύστημα, η κυβέρνηση ή τα κόμματα της αντιπολίτευσης σε κάθε χώρα, πρέπει να θέτουν το πλαίσιο ώστε να τεθούν τα πλαίσια και οι προτεραιότητες. Κι αυτό σημαίνει ότι ξεκινάμε από τα δεδομένα. Πού είναι η χώρα μας σήμερα; Ο κ. Πρόεδρος έδωσε κάποια στοιχεία, οι διεθνείς κατατάξεις σε πολυποίκιλα φόρα δείχνουν μία δύσκολη και δυσάρεστη κατάσταση για το βρίσκεται η Ελλάδα. Να πούμε ότι ο δείκτης των πατεντών που είναι ένας πολύ σοβαρός δείκτης είναι εξαιρετικά απογοητευτικός: 44 ευρεσιτεχνίες ανά ένα εκατομμύριο κατοίκων. Η Ιρλανδία έχει είκοσι φορές παραπάνω. Να μην πω για την Κορέα που είναι πρώτη στον κόσμο που έχει 2080 ευρεσιτεχνίες ανά εκατομμύριο.Είναι η ευρεσιτεχνία θέμα ευφυίας που ο κ. Υπουργός είπε ότι “εμείς έχουμε ως λαός το χαρακτηριστικό της ευφυίας” νομίζω κι εμείς και πάρα πολλοί άλλοι λαοί δεν στερούνται ευφυΐας. Το θέμα της ευρεσιτεχνίας και το πως αποτυπώνεται σε πραγματικούς αριθμούς έχει να κάνει με μια διαμορφωμένη κουλτούρα πολλών χρόνων, αλλά και από ένα σύστημα που είτε ωθεί τους ανθρώπους να κινηθούν στο χώρο της ευρεσιτεχνίας είτε τους εμποδίζει. Λέω “κουλτούρα”, για να σας θυμίσω ότι σπάνια, σχεδόν ποτέ, δε βλέπουμε σε δελτία ειδήσεων έναν άνθρωπο που έκανε μια εφεύρεση στην Ελλάδα. Δεν αποτελεί δυστυχώς σχεδόν ποτέ είδηση.

Η κουλτούρα μας ούτε επιβραβεύει, ούτε κινείται προς την κατεύθυνση της υποστήριξης αυτών των ανθρώπων.Ταυτόχρονα το ίδιο το κοινωνικοπολιτικό και εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει φέρει στον πυρήνα αυτό που αποτελεί το ζητούμενο της σημερινής εποχής. Ο Αλβιν Τόφλερ είπε κάποτε κάτι πολύ σημαντικό, που αποτυπώνει και την κατάσταση στη χώρα μας: «Αναλφάβητος είσαι πια όταν δεν μπορείς να μαθαίνεις να ξεμαθαίνεις και να ξαναμαθαίνεις, άρα να μπορείς γρήγορα να προσαρμόζεσαι». Έχοντας λοιπόν δεδομένο ότι ξεκινάμε από χαμηλά και επαναλαμβάνω ότι η διαμόρφωση αυτών των δεδομένων δεν είναι κάτι καινούργιο. Υπάρχει μια λατρεία προς το δημόσιο, μια αποχή από τη λογική της επιχειρηματικότητας και του ιδιωτικού τομέα η οποία συναντάται στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, σε μικρότερο βαθμό. Δηλαδή το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι συνολικά έχει ένα πρόβλημα όσον αφορά την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης οι νέοι, στην ερώτηση τι θέλουν να κάνουν απαντούν ότι θέλουν ασχοληθούν στον ιδιωτικό τομέα. Στην Ελλάδα απαντούν ότι θέλουν να ασχοληθούν στο δημόσιο τομέα. Η επιχειρηματικότητα, εδώ και σε πολλές άλλες χώρες με εξαίρεση τη Μεγάλη Βρετανία είναι είτε η δεύτερη είτε τρίτη και συχνά εξ ανάγκης. Εδώ λοιπόν έχει σημασία να δούμε πως λειτουργούμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να πάμε μετά και σε εθνικό. Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, υπάρχει το Innovation Scoreboard, το οποίο βγαίνει κάθε χρόνο. Αυτό δεν είναι απλά μια ιστορία κατάταξης, είναι μια πάρα πολύ σοβαρή μελέτη που αφορά όλες τις χώρες και ουσιαστικά κρίνει τις εθνικές επιδόσεις στην καινοτομία. Στη βάση της κρίσης αυτής, φαίνονται οι δείκτες όπου υπάρχει υστέρηση και λογικά μία κυβέρνηση πρέπει να πάρει αυτούς τους δείκτες κι αυτές τις κατευθύνσεις, να βάλει η ίδια ποσοτικούς στόχους, ώστε να αλλάξει τα δεδομένα.Στο Innovation Scoreboard λοιπόν του Φεβρουαρίου 2008 οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι εξαιρετικά προβληματικές.

Τι λέει αυτή η κατάταξη σε θέματα καινοτομίας; Έχει πέντε μεγάλους τομείς που προσδιορίζονται από πέντε δείκτες ο καθένας. Οι δείκτες αυτοί δείχνουν την πρόοδο κάθε χώρας σε όλα τα επίπεδα: από την εκπαίδευση μέχρι τις επενδύσεις και από την ευρυζωνικότητα μέχρι τις πατέντες. Η πρώτη μεγάλη κατεύθυνση είναι οι Οδηγοί Καινοτομίας. Οι Οδηγοί Καινοτομίας είναι δείκτες που αφορούν σους αριθμούς αποφοίτων από θετικές επιστήμες, τον αριθμό των ερευνητών, τον αριθμό των παιδιών που επιλέγουν το χώρο της έρευνας, τις μεταρρυθμίσεις στην ανώτατη εκπαίδευση που σχετίζονται με την καινοτομίας και το θέμα της αναλογίας της ευρυζωνικής διασύνδεσης στα πανεπιστήμια και τα σχολεία.Επομένως προκύπτει ότι υπάρχει ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και είναι σαφές ότι θα πρέπει να συζητούμε την αλλαγή του συστήματος στις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια. Όλοι αναγνωρίζουν το πρόβλημα της εισόδου σε μια τυχαία σχολή και όχι στη σχολή που επιλέγεται. Η αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού απαιτεί συνεργασία με τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, ώστε να αποφασίσουμε με συναινέσεις την ανάγκη και τον τρόπο υποστήριξης των θετικών επιστημών, αύξησης του αριθμού φοιτητών και προσδιορισμό πολύ περισσότερο των ειδικοτήτων.Σας υπενθυμίζω, μία άλλη έρευνα της Manpower που καταλήγει ότι “το 41% των θέσεων υψηλών απαιτήσεων στην Ελλάδα δεν μπορούν να πληρωθούν, γιατί δεν υπάρχουν τα προσόντα στην αγορά”. Δηλαδή βγάζουμε εκατοντάδες χιλιάδες πτυχιούχους, που όμως έχουν όμως τα προσόντα που απαιτούν οι θέσεις που δημιουργούνται στις επιχειρήσεις.Για το θέμα της ευρυζωνικότητας αρκεί μόνο να πούμε ότι είμαστε 27οι στους 27, δηλαδή είμαστε κάτω από τη Βουλγαρία όσον αφορά τον δείκτη που αφορά στην ευρυζωνική πρόσβαση στα σχολεία πρωτοβάθμιας δευτεροβάθμιας βαθμίδας αλλά και πανεπιστημίων.

Να λοιπόν ένας άμεσος στόχος που δεν προϋποθέτει μεγάλες μεταρρυθμίσεις: Μέσα σε μια τριετία να έχουμε ανεβεί δέκα θέσεις κι η ευρυζωνικότητα να έχει καταστεί πραγματικότητα, αλλά μια ουσιαστικά αξιοποιούμενη πραγματικότητα, στο εκπαιδευτικό σύστημα.Ο δεύτερος δείκτης, που είναι η δημιουργία της γνώσης, μετριέται και από το βαθμό των δημοσίων επενδύσεων και των ιδιωτικών επενδύσεων, στο χώρο της έρευνας και της τεχνολογίας. Και εδώ πρέπει να έχουμε ένα σχέδιο. Η Ελλάδα στην έρευνα δίνει 0,63% του ΑΕΠ, που είναι πολύ μικρό ποσοστό. Εγώ δε θα κάνω κριτική μόνο στην κυβέρνηση, θα κάνω κριτική και στον ιδιωτικό τομέα, γιατί ο δείκτης για τις επενδύσεις που πρέπει να φθάσει στο 1,5% είναι σε μεγάλο βαθμό συνδυασμός δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων. Οι ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και τεχνολογία -και δεν ξέρω αν υπάρχει εκπρόσωπος του ΣΕΒ, σίγουρα υπάρχει του ΣΕΠΕ- είναι από τους πιο χαμηλούς. Δηλαδή πολύ εύκολα βγαίνει ο επιχειρηματικός κόσμος και κάνει κριτική στην κυβέρνηση για πολλούς λόγους, αλλά πρέπει ο επιχειρηματικός κόσμος να δει και το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί για τις επενδύσεις στην έρευνα. Αλλιώς θα γίνουμε μία χώρα που δε θα παράγει τίποτα, μόνο θα εισάγει.Επομένως ο συλλογικός στόχος της αύξησης των επενδύσεων για την έρευνα, βεβαίως αφορά το Δημόσιο, αλλά βεβαίως αφορά και τον ιδιωτικό τομέα. Εμείς θεωρούμε ότι ένας στόχος σημαντικός αλλά και εφικτός είναι σε μία πενταετία να φτάσουμε από το 0,63% που είμαστε σήμερα το 1,6% ΑΕΠ για την Έρευνα. Αν αναλογιστούμε ότι ο στόχος της Λισσαβόνας για το 2010 στην Ευρώπη είναι μέσος όρος 3% μπορούμε να καταλάβουμε πόσο πολύ απέχουμε από την εκπλήρωση του.

Από την κάθε κατεύθυνση που αναφέρω, αναφέρω και ένα στόχο πολιτικής. Ο πρώτος είναι η ευρυζωνικότητα, ο δεύτερος η αύξηση των δαπανών για την έρευνα και την τεχνολογία, ο τρίτος είναι η ενίσχυση της σχέσης μεταξύ καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Δηλαδή, αν θεωρήσουμε ότι η καινοτομία είναι η μεταφορά επιστημονικών, τεχνολογικών ή άλλων ανακαλύψεων και ιδεών προς την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, το ερώτημα που προκύπτει είναι πως τα συνδέουμε μεταξύ τους. Δηλαδή, πως πάμε από την έξυπνη ιδέα στην επιχειρηματικότητα και στην παραγωγή; Εδώ λείπει ο αναπτυξιακός ρόλος του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα. Πολλές φορές και για πολλά πράγματα κάνουμε κριτική στις τράπεζες. Νομίζω ότι η πιο σοβαρή κριτική που μπορεί να γίνει αφορά στο ρόλο των τραπεζών στην υποστήριξη νέων καινοτόμων επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, το venture capital έχουν ελάχιστη υλοποίηση στη χώρα μας.Όταν επεξεργαζόμουν το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ ήρθα σε επαφή με αρκετές τράπεζες για να κατανοήσω ποια είναι τα θεσμικά, φορολογικά ή άλλα εμπόδια που εμποδίζουν την ανάπτυξη του venture capital στην Ελλάδα. Γιατί δεν λειτουργεί αυτός ο θεσμός; Γιατί δε συμμετέχουν οι τράπεζες στις νέες μικρές επιχειρήσεις ώστε να βρίσκονται τα απαιτούμενα κεφάλαια. Στην Ελλάδα παίρνεις εύκολα καταναλωτικό δάνειο ή ακόμα καθ ένα «εορτοδάνειο». Ένα δάνειο για να κάνεις μια μικρή επιχείρηση δεν δίνεται με την ίδια ευκολία.

Πρέπει να βάλεις εγγυήσεις που δεν μπορεί να έχει ένας νέος άνθρωπος. Ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος είναι καίριος για την εξεύρεση κεφαλαίων ρίσκου, δηλαδή επιχειρηματικού κεφαλαίου για νέες μικρές επιχειρήσεις και πρέπει να εξεταστεί συνολικά. Νομίζω ότι στην επόμενη τέτοια εκδήλωση σας πρέπει να καλέσετε στη συζήτηση και εκπροσώπους από το τραπεζικό σύστημα. Ενώ απολαμβάνουν τεράστια κέρδη και πάρα πολύ μεγάλη ανάπτυξη, ποια είναι η παρέμβασή τους στο χώρο της υποστήριξης των καινοτόμων επιχειρήσεων; Κι εδώ νομίζω ότι μπορούμε να βάλουμε ένα στόχο. Υπάρχει μια ανάγκη συνεργασίας του επιχειρηματικού κόσμου, της κυβέρνησης και των τραπεζών, ώστε να υπάρξει μία δέσμευση, μία συμφωνία κυρίων γιατί αυτά δεν επιβάλλονται με νόμους, όπου κάθε τράπεζα θα υποχρεούται να έχει ένα ποσοστό των κεφαλαίων της σε venture capital. Πως αλλιώς θα βρεθούν χρήματα για τους νέους ανθρώπους να κάνουν και να πάρουν τα ρίσκα που χρειάζονται, για μια μικρή αλλά καινοτόμα επιχείρηση; Στους δείκτες σχετικά με την επιχειρηματικότητα στο χώρο της καινοτομίας, είμαστε πολύ χαμηλά. Η αναφορά έγινε για τους νέους που ασχολούνται με το OpenCoffee, αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα «κοινωνική καινοτομία», δείχνει ότι υπάρχουν ενδιαφέροντα παραδείγματα. Νέοι άνθρωποι συναντώνται κάθε Τρίτη, συζητούν για τις spin-off εταιρείες, για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Το κάνουν μόνοι τους και πραγματικά αξίζει να δούμε πως μπορεί να υποστηριχθεί ουσιαστικά μια τέτοια πρωτοβουλία νέων ανθρώπων. Το τέταρτο θέμα είναι η σχέση της καινοτομίας ως αντίληψης με τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται λόγω καινοτομίας. Μετριούνται οι δείκτες των ανθρώπων οι οποίοι δουλεύουν σε hi-tech τεχνολογία ή σε μέτρια τεχνολογία ή οι θέσεις που δημιουργούνται από την καινοτομία. Περιττό να σας πω ότι εδώ είμαστε απολύτως τελευταίοι.Μιλάμε πολύ για τη γενιά των 700 ευρώ γιατί διαπιστώνουμε πόσο προβληματικά είναι τα πράγματα για τους νέους. Η πραγματικότητα όμως είναι και ότι έχουμε μία έλλειψη ειδικών προσόντων, τα οποία δημιουργούν την προστιθέμενη αξία στην εργασία. Άρα εδώ θέλουμε μία πολύ σοβαρή συνεργασία πανεπιστημίων και δια βίου μάθησης, στην οποία πρέπει να συμμετέχουν και οι επιχειρήσεις.Θυμάμαι ότι όταν ήμουνα Επίτροπος ένας από τους δείκτες που ήταν πραγματικά τραγικοί για την Ελλάδα ήταν ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είναι το 92% ξοδεύουν το 2% του συνολικού προϋπολογισμού τους για εκπαίδευση εργαζόμενων. Είναι αδύνατον να προοδεύσει μια επιχείρηση εάν δεν προοδεύει διαρκώς και το προσωπικό της. Η δια βίου λοιπόν εκπαίδευση και η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να κατευθύνονται προς την πλήρωση πραγματικών αναγκών και όχι μόνο αναγκών που δημιουργούν οι ίδιοι οι Καθηγητές ή τα ίδια τα κατεστημένα των πανεπιστημίων για να διαχειριστούν και να συνεχίσουν τα δικά τους θέματα, είναι ένας πολύ εφικτός στόχος. Η δια βίου μάθηση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχει άμεση σχέση με τη δημιουργία καινοτομίας, και την καινοτομία την περιμένουμε σε μεγάλο βαθμό για, και από τη μικρή επιχείρηση. Ένας φαύλος κύκλος που μπορεί, πρέπει, να γίνει θετικός. Κι έρχομαι στον τελευταίο δείκτη που είναι η πνευματική ιδιοκτησία, δηλαδή οι πατέντες ή ευρεσιτεχνίες. Εδώ πρέπει και ως χώρα να βάλουμε στόχους ποσοτικούς.

Πριν από αρκετά χρόνια το 2002 είχαμε κάνει μία προσπάθεια να βάλουμε ένα πρόγραμμα επιχειρηματικότητας στα σχολεία. Τότε ήμουνα Επίτροπος και Υπουργός Παιδείας ήταν ο κ. Ευθυμίου. Είχαμε κάνει ένα ολόκληρο πρόγραμμα, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, για να μπει το θέμα της επιχειρηματικότητας στην τελευταία τάξη του δημοτικού και στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, ώστε να αντιληφθούν τα παιδιά όχι απλά το επιχειρείν, αλλά και την έννοια της ιδέας, της νέας ιδέας που μπορεί να ξεκινάει από το κυλικείο του σχολείου ή από τη βιτρίνα. Γιατί η καινοτομία δεν είναι αποκλειστικά τεχνολογική υπόθεση. Αυτό δεν μπόρεσε δυστυχώς ποτέ να υλοποιηθεί γιατί αντιμετωπίσαμε πολύ σοβαρά προβλήματα με τα συνδικαλιστικά όργανα των Εκπαιδευτικών. Που δεν ήθελα τους επιχειρηματίες στα σχολεία. Εν πάσει περιπτώσει νομίζω ότι μία τέτοια προσπάθεια, κ. Υφυπουργέ, υπάρχει ανάγκη να την ξαναδούμε.Ένα εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να παρεμβαίνει ώστε οι άνθρωποι γεννημένοι-εφευρέτες να παράγουν ιδέες και οι υπόλοιποι να στηρίζονται ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν και να αξιοποιήσουν τα προσόντα τους προς αυτή την κατεύθυνση. Φυσικά, και ο ίδιος ο θεσμός και η πρακτική των πατεντών πρέπει να αναμορφωθεί. Σήμερα, είναι εξαιρετικά δύσκολος και όχι μόνο στη χώρα μας, είναι εξαιρετικά πολύπλοκος και προβληματικός στην Ευρώπη. Οι μεταφράσεις και μόνο που απαιτούνται, νομίζω είναι οχτώ, είναι μια μόνο από τις τροχοπέδες που συναντούν οι εφευρέτες. Γιατί δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε μεταξύ μας σε μία γλώσσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τις πατέντες. Όπως ξέρετε, μια πατέντα συνοδεύεται από εκατοντάδες σελίδες και αυτό δημιουργεί τρομακτικά προβλήματα στις μικρές επιχειρήσεις, και ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στις μικρές χώρες.

Απαιτείται εκσυγχρονισμός του θεσμού και στη χώρα μας και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και βέβαια πρέπει να συνδεθεί τόσο με την κοινωνική και οικονομική επιβράβευση όσο και με την υποστήριξη και επιδότηση από τα ευρωπαϊκά κι όχι μόνον προγράμματα. Για παράδειγμα, ένα περίφημο γερμανικό πρόγραμμα, δίνει 1,5 εκατομμύριο ευρώ στους νικητές διαγωνισμού ευρεσιτεχνιών κάθε χρόνο. 1,5 εκατομμύριο ευρώ που όμως οι νικητές είναι υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουν στην αξιοποίηση της ευρεσιτεχνίας τους. Δεν τα παίρνουν για να τα κάνουν ούτε Μερσεντές ούτε για να κάνουν διακοπές. Η ουσιαστική λοιπόν επιβράβευση από τη μια, η κοινωνική ανταμοιβή, από την άλλη μπορούν να αποτελέσουν πηγή χαράς και υπερηφάνειας. Δεν έχω τίποτα με τη Eurovision και με το πόσο καλά μπορεί να πάει η ελληνική συμμετοχή, αλλά υπάρχουν δεκάδες νέοι αυτή τη στιγμή που πρωτεύουν σε σημαντικά ζητήματα διεθνώς αλλά δεν ασχολείται κανένας και δεν τα ξέρει κανείς. Η δυνατότητα ανάπτυξης όλων των σημαντικών θεμάτων σε αυτή την εκδήλωση καταδεικνύει τη σημασία της. Δημιουργούνται πρότυπα και αναδεικνύουν νέους και δυνάμεις, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για το έθνος μας και για το λαό μας.

Σας ευχαριστώ πολύ.