Ομιλία στο Harvard: “Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι”

Mια σύντομη παρουσίαση της ομιλίας που έδωσε η Άννα Διαμαντοπούλου ως Fisher Family Fellow στο Πανεπιστήμιο Harvard στις 23.10.2012 με τίτλο “Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι η Ελλάδα σε κίνδυνο” βρίσκεται δημοσιευμένη στο website του Belfer Center Του “J.F. Kennedy School of Government”

Η παρουσίαση βρίσκεται εδώ (στα αγγλικά): http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/22586/europe_at_a_crossroads.html?breadcrumb=%2Fproject%2F61%2Ffuture_of_diplomacy_project

Σημεία από την ομιλία στο Πανεπιστήμιο Harvard:

«Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι η Ελλάδα σε κίνδυνο»

Ευρώπη: Ενοποίηση ή Διάλυση

Η Άννα Διαμαντοπούλου επεσήμανε πως η Ευρώπη έχει να διαλέξει ανάμεσα σε βαθύτερη ενοποίηση ή τη διάλυση.

Τόνισε πως πιστεύει ότι θα υπερισχύσει η τάση για ενοποίηση για δυο λόγους :

Το τεράστιο κόστος της διάλυσης, «σύμφωνα το γερμανικό Think tank “Prognos”, η έξοδος από το ευρώ 4 μόνο  χωρών, της Ισπανίας, Ιταλίας, Πορτογαλίας και της Ελλάδας θα κόστιζε τη παγκόσμια οικονομία 17,2 τρισεκατομμύρια ευρώ σε απώλειες ανάπτυξης έως το 2020»

Και το γεγονός ότι η ενοποίηση αποτελεί το στρατηγικό συμφέρον των Ευρωπαϊκών χωρών,

«Χωρίς την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν ένα δύσκολο έως αμελητέο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αριθμεί 9 δισεκ. ανθρώπους και η Ευρώπη θα αποτελεί μόνο το 7%, από το 20% που αποτελούσε στη δεκαετία του ’50. Οι μεγαλύτερες Ευρωπαϊκές χώρες θα αντιπροσωπεύουν το πολύ το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2050, ενώ το ΑΕΠ της Ευρώπης θα αποτελεί τότε μόνο το 10% του Παγκόσμιου ΑΕΠ από 30% που ήταν στα 1950» επεσήμανε.

•    Η Ευρώπη χρειάζεται ηγεσία που να πείσει  πως  περισσότερη Ευρώπη σημαίνει ευημερία και σταθερότητα
•    Η Γερμανία χρειάζεται να αλλάξει για να παίξει το ρόλο που της αναλογεί
Παρατήρησε πως η Ευρώπη χρειάζεται ηγεσία.  Καμία χώρα όμως μόνη, ούτε η κραταιά Γερμανία δεν μπορεί να υπαγορεύσει του κανόνες για την Ενωμένη Ευρώπη.
Η Γερμανία παίζει σήμερα το σημαντικότερο ρόλο. Ωστόσο παρά την ισχύ της έχει καταφέρει το τελευταίο διάστημα να απομονωθεί χάρις στην πρόσφατη Ευρωπαϊκή πολιτική της. «Μοιάζει σήμερα με έναν απομονωμένο γίγαντα».

«Αντί να δείχνει με το δάκτυλο ή να ελέγχει αν οι άλλοι συμμορφώνονται με τους κανόνες χρειάζεται να οικοδομήσει συναινέσεις, να πείσει τις κυβερνήσεις και τους πολίτες της Ευρώπης και έτσι να κερδίσει το σεβασμό τους»

«Είναι αλήθεια», επεσήμανε, «πως πρόσφατα η Γερμανίδα Καγκελάριος και άλλοι γερμανοί πολιτικοί, στέλνουν σήματα αλλαγής της στάσης τους. Αποκλείουν τώρα μια έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ, ενώ μιλούν ανοικτά για μια πιο ενωμένη Ευρώπη αλλά δε μοιάζει να έχουν ένα σαφές πρόγραμμα για ανάπτυξη. Αυτά είναι θετικά σήματα αλλά δεν αρκούν.»

«Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω απ’ την Ευρώπη, το φάντασμα της διχόνοιας και του φόβου, της δυσπιστίας και του μίσους, το φάντασμα παλιών στερεοτύπων και εχθροτήτων που ξαναγεννιούνται.»

«Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κρίση και η άνοδος των άκρων στην Ευρώπη χρειαζόμαστε ελπίδα και εμπιστοσύνη, απαιτείται μια νέα αφήγηση. Η Ευρώπη αναζητεί ηγεσία η οποία θα προτείνει ένα νέο σχέδιο και μια νέα αφήγηση για την Ευρώπη που θα περιλαμβάνει:

1.    Ειρήνη (η σημαντικότερη ως τώρα κατάκτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης)
2.    Ένα νέο γεωπολιτικό ρόλο για την Ευρώπη
3.    Δημοκρατία (Νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη, αυξημένη δημοκρατική νομιμοποίηση στη λήψη αποφάσεων)
4.    Οικονομική δημοκρατία με την τιθάσευση του χρηματοπιστωτικού τομέα.
5.    Ανάπτυξη δίκαια μοιρασμένη.»
  
Οι τύχες της ελληνικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι συναρτημένες με τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Η φύση της κρίσης και η στενή διασύνδεση των οικονομιών  απαιτούν μια νέα μορφή διεθνούς κατανόησης και συντονισμένης δράσης για να υπερνικηθεί η παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση.

Η Α.Δ. επεσήμανε πως ακόμη και αν η Γερμανία υπερνικούσε την απέχθεια της για αύξηση του Ευρωπαϊκού χρέους ή για τύπωμα χρήματος, ώστε να δοθεί μια αναπτυξιακή ώθηση, αυτό δεν θα αρκούσε. Θα έδινε προσωρινή ώθηση, όμως τα προβλήματα θα επανέρχονταν αφού μένουν άλυτες οι διεθνείς οικονομικές ανισορροπίες.

«Χρειάζεται μια παγκόσμια συνεννόηση στα πλαίσια των G20», τόνισε και προέβαλε την πρόσφατη πρόταση του πρώην βρετανού πρωθυπουργού Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος προτείνει τις εξής συντονισμένες σε διεθνές επίπεδο ενέργειες :

Ο κ. Μπράουν παρατηρεί πως η αναπτυξιακή ώθηση, η τόνωση της παγκόσμιας ζήτησης δεν μπορεί να προέλθει ούτε από τους καταναλωτές στη Δύση οι οποίοι δε διαθέτουν σήμερα αρκετό εισόδημα ώστε να συνεχίσουν να καταναλώνουν όπως πριν αλλά ούτε κι από τους Ασιάτες παραγωγούς οι οποίοι χρειάζονται αγοραστές για τα προϊόντα τους.

Θεωρεί πως επειδή ο πληθωρισμός είναι γενικά χαμηλός θεμιτή μια τόνωση της ζήτησης στη Δύση με συντονισμένες ενέργειες των κυβερνήσεων με τις κεντρικές τράπεζες (δεν αποκλείει και το τύπωμα χρήματος). Η Κίνα θα μπορούσε να τονώσει την κατανάλωση στο εσωτερικό της, ώστε να δώσει διέξοδο στην τοπική παραγωγή που βρίσκει μειωμένη  διέξοδο στις φθίνουσες εξαγωγές προς τη Δύση, ώστε να διατηρηθούν ή να αυξηθούν οι εισαγωγές από τη Δύση.

(Gordon Brown, “Europe risks going the way of Japan”, Reuters Blogs, 14.09.12, http://blogs.reuters.com/great-debate/2012/09/14/europe-risks-going-the-way-of-japan/)

Μνημόνιο – Οι επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα

Για τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα, τόνισε πως η γρήγορη δημοσιονομική προσαρμογή «δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην ελληνική κοινωνία, αυξάνονται δραματικά  η φτώχια και η ανεργία, δεσπόζουν η ανασφάλεια και αβεβαιότητα για τις πιο βασικές ανάγκες της καθημερινής ζωής και ταυτόχρονα ζούμε την άνοδο των άκρων και του λαϊκισμού, ενώ για πρώτη φορά ένα νέο-ναζιστικό κόμμα μπαίνει στην ελληνική Βουλή τη στιγμή που η εμπιστοσύνη των πολιτών προς όλα τα πολιτικά κόμματα καταρρέει. Για αυτό όταν λέω πως υπάρχει κίνδυνος για τη δημοκρατία στην Ελλάδα, δεν μιλάω για μια θεωρητική πιθανότητα, ο κίνδυνος είναι ήδη στο κατώφλι μας, απειλεί όχι μόνο τους Έλληνες αλλά και τη σταθερότητα στα Βαλκάνια και τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.»

Η σημερινή κυβέρνηση – τα νέα μέτρα λιτότητας

Χωρίς ένα συνολικό σχέδιο Ελλάδας-Ευρώπης θα βυθιστούμε βαθύτερα στην ύφεση και στην ανεργία

«Η σημερινή τρικομματική φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση,  μέσα σε ένα συγκριτικά ευνοϊκότερο Ευρωπαϊκό κλίμα , ετοιμάζεται να συμφωνήσει την εφαρμογή ενός ακόμη προγράμματος λιτότητας, εξίσου φιλόδοξου και πιο σκληρού από τα προηγούμενα. Οφείλει  ακόμη να υλοποιήσει δυο σημαντικές μεταρρυθμίσεις: του κρατικού μηχανισμού και της φορολογίας, οι οποίες επείγουν από καιρό.
Κατά τη γνώμη μου αν συνεχίσουμε με την πεπατημένη μέθοδο και ρυθμούς, σαν να μη συμβαίνει τίποτα, μετά την εμπειρία τριών χρόνων, χωρίς δηλαδή μια συνολική προσέγγιση των προβλημάτων, με πρώτα απ’ όλα: τη ρευστότητα της οικονομίας, τη βιωσιμότητα του χρέους και την  ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων με πόρους είτε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είτε από την Ευρωπαϊκή επιτροπή, δε θα πετύχουμε τίποτα άλλο από την αύξηση της ανεργίας και της ύφεσης. Το ελληνικό κοινοβούλιο οφείλει αυτή τη φορά να απαιτήσει, όταν θα ψηφίζει τα νέα μέτρα, να έχει μπροστά του μια ακριβή ποσοτική αποτίμηση από το Υπουργείο Οικονομικών των επιπτώσεων του κάθε μέτρου στην ύφεση ή στην ανάπτυξη.»

«Αυτό ένα κρίσιμο ζήτημα. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο Σύμφωνο Ανάπτυξης για το Νότο. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία χρειάζονται: Ανακούφιση, Αναδιάρθρωση, Ανάκαμψη όπως έκαναν οι ΗΠΑ με το «New Deal» του Ρούζβελτ το 1933. Παράλληλα με τις διαρθρωτικές αλλαγές και τη δημοσιονομική προσαρμογή που προβλέπονται στο μνημόνιο πρέπει να διασφαλίσουμε την ανακούφιση και τη στήριξη των άπορων και των ανέργων και την οικονομική ανάκαμψη. Ένα τέτοιο Σύμφωνο σημαίνει και μια νέα συμφωνία με τους εταίρους μας που θα περιλαμβάνει μέτρα για τη βιωσιμότητα του χρέους, ρευστότητα και πόρους που θα επιτρέψουν την επανεκκίνηση της Οικονομίας.»

Λάθη της τρόικας και δικά μας

«Κοιτάζοντας στα τελευταία χρόνια θεωρώ πως το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής περιείχε σημαντικά σφάλματα.
Η τρόικα έθεσε πολύ φιλόδοξους στόχους.
Το ΔΝΤ παραδέχτηκε πρόσφατα πως υποτίμησε πόσο μεγάλη ύφεση θα προκαλούσε η δημοσιονομική προσαρμογή στην Ελλάδα. Παραδέχτηκε πως έχει ευθύνη γιατί δεν επέμεινε σε περισσότερες περικοπές δαπανών αντί για μέτρα που περιόριζαν το διαθέσιμο εισόδημα.

Με βάση τις προβλέψεις της τρόικα η Ελλάδα θα μπορούσε ήδη να δανείζεται στις αγορές. Απέχουμε πολύ από αυτό.
Η τρόικα αντιμετώπισε τη χώρα σαν να πραγματοποιούσε την αναδιάρθρωση μιας εταιρείας, ξεχνώντας πως δεν μπορείς να ζητάς σε έναν ολόκληρο λαό να ακολουθεί οδηγίες σαν να ήταν υπάλληλοι μιας εταιρείας. 
Αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες δεν διευκόλυναν το έργο μας όταν συχνά διαλαλούσαν ή απειλούσαν πως η Ελλάδα θα βγει από το ευρώ. Αυτό δεν είναι το κλίμα που ευνοεί τις ιδιωτικοποιήσεις για τις οποίες οι στόχοι δεν ήταν ρεαλιστικοί από την αρχή.

Από την πλευρά της κυβέρνησης, αποτύχαμε να δούμε το βάθος του προβλήματος στην αρχή. Προχωρήσαμε αργά, με ήπια μέτρα στην αρχή της κρίσης και αργότερα αναβάλαμε τις δύσκολες αποφάσεις. Οι περισσότεροι υπουργοί αρνήθηκαν να υιοθετήσουν τις μεταρρυθμίσεις. Ακόμη χειρότερα επιβάλαμε μέτρα που δεν ήταν κοινωνικά δίκαια, ενώ αποτύχαμε στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Η κυβέρνηση σπατάλησε και σπαταλά πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο, δυνάμεις και πόρους.
Η υπομονή και η εμπιστοσύνη των πολιτών εξανεμίστηκε.»

Διδάγματα από τη διαχείριση της κρίσης

«Αν με ρωτήσετε ποια είναι τα 4 πράγματα που διδάχτηκα από τη διαχείριση αυτή της κρίσης.
•    Πρέπει κανείς να δρα ακαριαία
•    Τα σκληρότερα μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται στην αρχή της κρίσης
•    Πρέπει να πιστεύεις και να στηρίζεις δημόσια τις αποφάσεις που λαμβάνονται, αν θέλεις και οι άλλοι να πιστέψουν στο σχέδιο σου και να σε στηρίξουν.
•    Κάθε δημόσια δράση χρειάζεται λαϊκή υποστήριξη. Πρέπει κάθε στόχος όσο δύσκολος κι αν είναι να  εμπνέει εθνική υπερηφάνεια και είναι κοινωνικά δίκαιος.»