ΑΝΝΑΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΝΝΑΘα ξεκινήσω τη μικρή μου παρουσίαση ξεκινώντας από τον συγγραφέα. Ο Τάσος Γιαννίτσης δεν είναι πολιτικός και βεβαίως δεν είναι απλά καθηγητής. Είναι ένας διανοούμενος της πολιτικής που ανήκει στην κατηγορία αυτών που επιλέγουν να αφήσουν την ασφάλεια των βιβλίων τους και των άρθρων τους και να δοκιμάσουν τη δύναμη των απόψεων τους στο πραγματικό πεδίο που είναι η διακυβέρνηση της χώρας.
Θεωρώ τον Τάσο Γιαννίτση έναν διανοούμενο και έναν ρεαλιστή καθηγητή που γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα της ανάπτυξης και της πολιτικής στην Ελλάδα μέσα σε μια Ευρώπη που αλλάζει. Γι’ αυτό και θεωρώ και χαρά αλλά και μεγάλη τιμή που με διάλεξε να παρουσιάσω το βιβλίο του.
Έρχομαι τώρα στο βιβλίο. Είναι πολύ ενδιαφέρον νομίζω και από πολιτικής πλευράς και από επιστημονικής πλευράς. Η εμπειρία του καταδεικνύει τις προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν για μια μεταρρύθμιση.
Η πολιτική δεν μπορεί να είναι ποτέ μια κενολογία, μια επίδειξη στομφώδους ιστορίας, δεν μπορεί να σταθεί ποτέ στις τεχνητές συγκρούσεις, αυτές που γεννιούνται από την επικαιρότητα. Πολλές φορές παρουσιάζεται ως τέτοια, αλλά έχει πολύ μικρό βάθος χρόνου.
Χρειάζεται πάντοτε εναλλακτικά σενάρια, ολοκληρωμένες λύσεις, χρονοδιαγράμματα, απόλυτη αίσθηση των προϋπολογισμών που υπάρχουν ώστε να υποστηρίξουν τις συγκεκριμένες προτάσεις.
Αυτά όλα είναι προϋποθέσεις. Είναι προϋποθέσεις αναγκαίες αλλά όχι ικανές. Εντάσσονται μέσα σε ένα συνολικότερο σχέδιο που έχει δυο προϋποθέσεις. Η μια είναι ότι η όποια μεταρρύθμιση ή η όποια προσπάθεια δεν μπορεί να είναι αποσπασματική, ούτε να αφορά συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις εδώ και εκεί, διότι ούτε εύκολο είναι αποδεκτές ούτε αποτέλεσμα έχουν.
Και το δεύτερο, ότι είναι ακόμη πιο ‘ευρύχωρο’ και ακόμα μεγαλύτερο στοίχημα η επίτευξη εσωτερικών συναινέσεων, ευρύτερων πολιτικών συναινέσεων και κοινωνικών συναινέσεων. Ίσως το δεύτερο είναι το μεγαλύτερο στοίχημα που έχει κάθε κυβέρνηση, αλλά και κάθε κόμμα όταν είναι στην αντιπολίτευση.
Αυτό αποτυπώνεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο σε όλη την περιγραφή του Τάσου Γιαννίτση για την περίοδο που διαμορφώνεται η πρόταση για το ασφαλιστικό.
Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο 6 χρόνια μετά πολύ μεγάλες συγκρούσεις και πολύ μεγάλα πάθη, τα οποία γεννά πάντοτε το ασφαλιστικό ως το όσιο και το ιερό των εργαζομένων και των συνδικάτων και όχι μόνο στην Ελλάδα, σε όλες τις χώρες, και από την άλλη πλευρά η μητέρα όλων των μαχών όσον αφορά την πολιτική και τη μάχη που πρέπει να δοθεί, η οποία πολλές φορές αναγγέλλεται αλλά ουδέποτε δίνεται με τους όρους που πρέπει.
Το βιβλίο αυτό σήμερα είναι ένας πολύτιμος οδηγός και για πολιτικούς και για τεχνοκράτες. Να πάω στους πολιτικούς. Η περίοδος εκείνη σφραγίζεται από το όνομα Γιαννίτση. Η μεταρρύθμιση, η πρόταση, ο νόμος Γιαννίτση. Νομίζω ότι μόνο αυτό δείχνει άμεσα και έμμεσα την αδυναμία ενός κόμματος να διαμορφώσει μια άποψη την οποία αποφασίζει συνολικά να υποστηρίξει.
Είχα την εμπειρία εκείνη την περίοδο να είμαι Επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων και έβλεπα να εξελίσσονται αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις σε πολλές χώρες. Εκείνη την περίοδο ήταν 4 μεταρρυθμίσεις σε εξέλιξη και είχαν ήδη ολοκληρωθεί άλλες 6. Δεν ήταν ελληνική πρωτοτυπία ούτε οι διαφωνίες, ούτε η σύγκρουση, ούτε η αντίθεση των συνδικάτων. Όμως μια ουσιαστική συζήτηση που θα είχε εναλλακτικά σενάρια και θα έβαζε προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες θα γινόταν, ήταν το πρώτο βασικό στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια λύση.
Αυτές οι μακροχρόνιες εσωτερικές διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν πολύ υψηλού επιπέδου τεχνοκράτες και κρατούν μήνες, φτάνουν μέσα σε διάστημα 2 ημερών στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα κανάλια. Και μάλιστα όχι με τη μορφή εναλλακτικών σεναρίων, ούτε με την προϋπόθεση ανάλυσης, συζήτησης και επιλογής στο τέλος. Αλλά με πολύ συγκεκριμένα τσιτάτα και πάλι και ντε φάκτο αναλύσεις. Όταν κάτι από τη στιγμή που παρουσιάζεται μέσα σε μηδέν χρόνο φτάνει με διαδικασίες εξπρές στα κανάλια, πολύ λίγο περιθώριο υπάρχει για μια ψύχραιμη, ουσιαστική συζήτηση για το επόμενο βήμα.
Ο Τάσος κάνει μια πολύ μακρά ανάλυση για τα προβλήματα της περιόδου εκείνης, που παρουσιάζονται στην κυβέρνηση, στη λειτουργία της, στο πολιτικό σύστημα συνολικά. Νομίζω ότι αυτό που ονομάζουμε «κυβερνητισμός» και που είναι μια ασθένεια που χτυπά τα κόμματα όταν είναι μακρά περίοδο στην εξουσία, αλλά όχι μόνο όπως αποδεικνύεται από αυτά που ζούμε σήμερα, αποτυπώνεται μέσα από δυο δεδομένα εκείνης της εποχής. Το πρώτο είναι ότι δεν έχουμε την προεργασία εκείνη που να δημιουργεί την κρίσιμη μάζα των πολιτικών στελεχών που θα προχωρήσουν στη διατύπωση και υποστήριξη μιας πρότασης. Και το δεύτερο είναι την αποθέωση της ατομικής στόχευσης, όπου βλέπουμε για δεύτερη φορά όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, τον Πρωθυπουργό να είναι μόνος του.
Είναι σαφές ότι καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να προχωρήσει με αυτά τα χαρακτηριστικά.
Στα αποσπάσματα του βιβλίου, θέλω μόνο να σταθώ σε αυτό που λέει ότι είναι πάρα πολύ εύκολο για μια κυβέρνηση, σε βάθος χρόνου αποδεικνύεται, να επιλέξει να μην επιλύσει το ασφαλιστικό. Είναι ο πιο εύκολος τρόπος να απαξιώσεις την πολιτική και να δείξεις ότι η πολιτική δεν είναι τίποτε άλλο από μια εναλλαγή στις καρέκλες που διαχειρίζεται στην εξουσία χωρίς να λύνει τα ουσιαστικά προβλήματα για τα οποία ψηφίστηκε από τον ελληνικό λαό.
Αυτό όσον αφορά την πολιτική. Όσον αφορά τώρα το τεχνοκρατικό μέρος, αν κανείς ποτέ μπορεί να διαχωρίσει το ασφαλιστικό το πολιτικό από το τεχνοκρατικό, είναι σαφές ότι η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, εάν μιλούμε για μεταρρύθμιση και όχι για ορισμένες αλλαγές που μπορούν να λύσουν προβλήματα που παρουσιάζονται υπό μορφή κρίσης, δεν μπορεί παρά να είναι τμήμα ενός συνολικότερου σχεδίου για τη χώρα.
Γιατί σε ένα εξαιρετικό κεφάλαιο του βιβλίου φαίνεται και πως δεν μπορούμε απλά, να συνδέσουμε την ανάπτυξη με το ασφαλιστικό και να πούμε ότι αν έχουμε μεγάλη ανάπτυξη έχουμε λύσει και το ασφαλιστικό. Δεν είναι καθόλου έτσι. Μπορεί να έχουμε μεγάλη ανάπτυξη, μεγαλύτερη από την προσδοκώμενη και να μη λύσουμε το ασφαλιστικό.
Είναι λοιπόν μια σειρά πολιτικών που έχουμε κάνει. Πρώτον με το δημογραφικό. Θέλω να πω ότι στις εκλογές το ΠΑΣΟΚ παρουσίασε ίσως για πρώτη φορά μια πρόταση για το δημογραφικό με κέντρο το παιδί και πώς εξελίσσεται σε βάθος χρόνου.
Το δεύτερο, για το θέμα του φορολογικού συστήματος, το θέμα της φοροδιαφυγής και των μεταβολών και των μικρών αλλαγών και μεγάλων που έχουν γίνει στο φορολογικό σύστημα, είναι επιμέρους μέρη ενός συνολικότερου σχεδίου. Το τρίτο είναι το θέμα της αγοράς εργασίας που ξεκινάει από την πρώτη εργασία και φτάνει μέχρι το εισόδημα στο οποίο αναφέρεται επίσης ο συγγραφέας.
Το τέταρτο είναι το θέμα της μετανάστευσης. Και εδώ είναι ένα επίσης θέμα πολιτικής που δεν έγινε καμία συζήτηση δημόσια. Πήγαμε στις εκλογές, στις τελευταίες δυο αναμετρήσεις με το μεταναστευτικό να καίει από πλευράς προβλημάτων που με έμφαση παρουσιάζονται.
Μέσα στο βιβλίο λέει: η κυβέρνηση χρειάζεται ηθικό κύρος στο ασφαλιστικό, πολιτικό ήθος, διαχειριστική ακεραιότητα. Άρα δεν μπορεί σήμερα να λυθεί το θέμα από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Ας προχωρήσω τέλος στις επιλογές επίλυσης του Ασφαλιστικού
Τρεις είναι οι επιλογές. Η σαλαμοποίηση, οι μικρές αλλαγές για να αντιμετωπίσεις την κρίση και το τρίτο και μεγάλο η μεταρρύθμιση.
Τελειώνω λέγοντας ότι έχει πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς τις αναλύσεις που αφορούν στο διανεμητικό σύστημα και το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και το πώς τα πράγματα αλλάζουν όπως και η σκέψη του συγγραφέα το 2001, που κάνει σαφές ότι δεν μπορούμε επ’ ουδενί να επαναλάβουμε το κραχ του 20001.
πρέπει να πάμε σε νέες προσεγγίσεις. Και μια μεταρρύθμιση σημαίνει ότι στο τραπέζι πρέπει να μπει πολύ σοβαρά πια το διανεμητικό σύστημα και ο όρος του κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Μιλάω για ένα μεικτό σύστημα. Αυτά δεν έχουν συζητηθεί ποτέ. Ποτέ στη Βουλή και ποτέ στο δημόσιο διάλογο. Πάμε πάντοτε σε εμβαλωματικές λύσεις, σε κάποια πράγματα που μπορούν να γίνουν κατανοητά μέσα σε μισό δευτερόλεπτο και τα οποία ποτέ δεν έχουν βέβαια ένα αποτέλεσμα.