Αρθρο στο περιοδικό “Μεταρρύθμιση”

Η παγκόσμια οικονομική κρίση, βρήκε την Ευρώπη στα πρόθυρα ευρωκόπωσης και μάλιστα με εμφανή συμπτώματα. Είναι φανερό ότι οι δύο θεμελιώδεις διαδικασίες της ΕΕ, δηλαδή η εμβάθυνση και η διεύρυνση, έχουν ατονήσει, ενώ η προώθηση των βασικών στρατηγικών επιλογών παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες. Η ευρωκόπωση της εμβάθυνσηςΗ δυσκολία υιοθέτησης της νέας μεταρρυθμιστικής συνθήκης, έχει καταστήσει μείζον θέμα τις θεσμικές αδυναμίες της ΕΕ, έχει προκαλέσει την αδιαφορία των ευρωπαίων πολιτών και μας έχει απομακρύνει από συζητήσεις για το περιεχόμενο πολιτικής της ΕΕ.Στο πλαίσιο της εμβάθυνσης, η Στρατηγική της Λισαβόνας έχει αντικατασταθεί από τριετή προγράμματα εθνικών μεταρρυθμίσεων. Δηλαδή, οι δεσμευτικοί ευρωπαϊκοί στόχοι έχουν αντικατασταθεί από εθνικούς στόχους και ευρωπαϊκά ευχολόγια.Το Σύμφωνο Σταθερότητας μπορεί να αναθεωρήθηκε το 2005, ώστε να βελτιωθεί μεταξύ άλλων και ο συντονισμός των εθνικών δημοσιοοικονομικών πολιτικών, αλλά παραμένει ανασταλτικός παράγοντας στις ευρωπαϊκές δυνατότητες διατύπωσης προτάσεων αντικυκλικής οικονομικής πολιτικής. Η αδυναμία του ευρωπαϊκού πακέτου τόνωσης της οικονομίας, είναι άμεση επίπτωση και αυτής της κατάστασης.Η ευρωκόπωση της διεύρυνσηςΤαυτόχρονα, η μεγάλη διεύρυνση με την είσοδο της Κύπρου και των έντεκα άλλων χωρών, φαίνεται να εξάντλησε τις αντοχές λαών και ηγεσιών στα υφιστάμενα κράτη-μέλη, να παγώνει τον όποιο ενθουσιασμό για περαιτέρω, και να δημιουργεί χάσμα με τις εν δυνάμει υποψήφιες χώρες.Η κόπωση της διεύρυνσης εκφράζεται κυρίως μέσα από τον ανερχόμενο ευρωσκεπτικισμό και την αδυναμία πλήρους και σταθερής απορρόφησης των νέων χωρών εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Ταυτόχρονα, εκφράζεται μέσα από αυξανόμενο σκεπτικισμό για την περαιτέρω διεύρυνση προς τα δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία. Επιβραδύνονται δηλαδή οι διαδικασίες προσέγγισης των κοινοτικών κεκτημένων, που πέραν από μια διαδικασία προοπτικής εισόδου στην ΕΕ, αποτελούν και το βασικό μοχλό άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της. Μιας πολιτικής, που αν και ακόμα στα σπάργανα, λειτουργεί στη βάση εξαγωγής ειρήνης, σταθερότητας και συνεργασίας, αυξάνοντας την επιρροή της Ευρώπης και βελτιώνοντας τις δυνατότητές της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.Αλλαγή ατζένταςΌμως, η παγκόσμια οικονομική κρίση για κάθε αρνητική συνέπεια -και έχει πολλές- παρέχει και μια σημαντική ευκαιρία: αυτή της αλλαγής τής ατζέντας. Η ατζέντα αυτή, πρέπει να έχει πολιτικό περιεχόμενο. Οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας, δικαιωμένες στον πυρήνα τους από τα αίτια των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, οφείλουν να παρέμβουν με συγκεκριμένες προτάσεις που αφορούν την ευρωπαϊκή κυβερνησιμότητα και οικονομία. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ενώ η Ευρώπη συχνά εμφανίζεται ως μια πρωτίστως εσωστρεφής οντότητα, έχει συνδέσει την πρόοδο και τα μεγάλα πολιτικά και οικονομικά άλματά της, με τις διεθνείς και πολιτικές εξελίξεις έξω από αυτήν.Είναι λοιπόν βάσιμο να θεωρούμε ότι και τώρα η οικονομική κρίση θα επηρεάσει την ευρωπαϊκή ατζέντα και κρίνοντας από την Ιστορία, θέλω να πιστεύω ότι θα την επηρεάσει θετικά. Ενδεικτικά και στα περιθώρια ενός άρθρου, καταθέτω ορισμένες σκέψεις.Ευρωπαϊκή Πολιτική Ανάπτυξης και Σταθερότητας• Η κρίση ανέδειξε την ανεπάρκεια των εθνικών εποπτικών αρχών στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Απαιτείται μια ενιαία, ισχυρή και ανεξάρτητη εποπτική αρχή, με δυνατότητες ελέγχου της διεθνούς δραστηριότητας των χρηματοπιστωτικών οργανισμών.• Η οικονομική κρίση ανέδειξε επίσης μια από τις βασικές αδυναμίες της ευρωπαϊκής δημοσιονομικής πολιτικής. Δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση, είναι συντονισμένη παρά ενιαία πολιτική, ενώ η νομισματική πολιτική ασκείται ενιαία. Η ενίσχυση του συντονισμού των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, θα συμβάλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του και θα επιτρέψει την ανάδειξη της αναπτυξιακής διάστασης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.Η μέχρι στιγμής εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας, είχε επικεντρωθεί στο 3%, αγνοώντας συνειδητά δύο πολύ μεγαλύτερα νούμερα. Το 100% των δαπανών και το 97% των εσόδων. Απαιτείται μια σοβαρή αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, όχι μόνο ως προς τα επιμέρους νούμερα (γιατί άλλο σημαίνει 3% για μια μικρή χώρα με μεγάλα χρέη και άλλο για μια μεγάλη χώρα με μικρά χρέη), αλλά κυρίως ως προς ένα πιο εκτεταμένο και δεσμευτικό συντονισμό του συνόλου εξόδων και δαπανών.Όσον αφορά στα έσοδα, μπορούμε να προχωρήσουμε προς μια κατεύθυνση εναρμονισμένων φορολογικών πρακτικών, ξεκινώντας με την εναρμόνιση της φορολογίας των επιχειρήσεων, όσον αναφορά τη φορολογική βάση και τους συντελεστές. Δεν νοείται, η Ευρωπαϊκή Ένωση, να είναι το πεδίο ανταγωνισμού φορολογικών συστημάτων, δηλαδή ανταγωνισμού μεταξύ των επιμέρους εθνικών δημόσιων ταμείων.Από την πλευρά των δαπανών, απαιτούνται σημαντικές πρωτοβουλίες ώστε να αναδειχθεί η αναπτυξιακή διάσταση και να ενισχυθεί η Στρατηγική της Λισαβόνας. Η ενσωμάτωση της Λισαβόνας μέσα στο Σύμφωνο Σταθερότητας με δεσμευτικούς στόχους (εθνικούς και ευρωπαϊκούς), χρηματοδότηση και κανόνες, μπορεί να προσδώσει την αναπτυξιακή διάσταση του Συμφώνου. Και αυτό, γιατί, με δεσμευτικές δαπάνες, π.χ., για την παιδεία και την υγεία, η εξέταση των προϋπολογισμών ξεπερνά την αυστηρά λογιστική ανάλυση ως προς το έλλειμμα και επιτρέπει την αξιολόγηση της αναπτυξιακής προοπτικής εσόδων και δαπανών.Μετά την κρίση – Μια πιο ισχυρή ΕυρώπηΗ επιβίωση υπό την κρίση, θα αποτελέσει από μόνη της μια ένδειξη δύναμης. Η τεράστια οικονομική δύναμη της Ευρώπης, σε συνδυασμό με μια πολιτική διάσταση σε στέρεες βάσεις, βελτίωση της κυβερνησιμότητας της ΕΕ και νέα θεσμικά εργαλεία, μπορεί να οδηγήσει σε μια Ευρώπη με νέα, βελτιωμένα πολιτικά χαρακτηριστικά.Βελτιωμένα πολιτικά χαρακτηριστικά και νέα θεσμικά εργαλεία σημαίνουν και βελτιωμένη διαπραγματευτική δύναμη και βελτιωμένες δυνατότητες πολιτικής επιρροής. Ο κόσμος έχει ανάγκη μια ισχυρή Ευρώπη, που διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα μεγάλα διεθνή ζητήματα. Μια Ευρώπη που προωθεί την επόμενη γενιά της πολιτικής γειτονίας με τις χώρες στα ανατολικά της και που οδηγεί τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Μια Ευρώπη με ενεργό ρόλο στη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου συστήματος διακυβέρνησης.Τα παραπάνω επαφίενται κυρίως στην πολιτική βούληση και στην πολιτική ικανότητα. Εφόσον, όμως, εκδηλωθεί ισχυρή και συστηματική πολιτική βούληση, θα χρειαστεί στο μέλλον και μία νέα Συνθήκη.Μια συνθήκη που θα κατοχυρώνει θεσμικά την πολιτική βούληση για περισσότερη Ευρώπη και που δεν θα είναι όμηρος των προηγούμενων συνθηκών, ή της συγκυριακής απόρριψής τους σε κάποιο κράτος μέλος. Μια νέα συνθήκη, για μια Ευρώπη όσων θέλουν και μπορούν. Για μια Ευρώπη που θα ενισχύει θεσμικά και οικονομικά όσους θέλουν, αλλά δεν μπορούν να συμμετάσχουν.Η κρίση θα επηρεάσει τα πάντα. Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα έρχεται αντιμέτωπη με την πρόκληση του συγκεκριμένου. Χρειάζεται ηγέτες και πρόσωπα, χρειάζεται όραμα και στόχους. Προϋποθέσεις και τα δύο, ώστε οι ευρωπαίοι πολίτες να πιστέψουν και να ελπίσουν στην μεγαλόπνοη ιδέα της ενωμένης Ευρώπης.